Εγκλεισμός

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Θύελλα, ιριδισμοί, μαγειρική

Έναν εγκλεισμό συντροφιά με τον Μέντελσσον, τον Μότσαρτ και τον Σούμπερτ – πώς να τον αρνηθείς; Όταν μάλιστα σου προσφέρονται έργα (ή διασκευές) όπου πρωταγωνιστεί το κλαρινέττο ή τα βαθύφωνα έγχορδα – τα όργανα που ηχούν, λένε, πλησιέστερα στην ανθρώπινη φωνή: γι' αυτό και είναι τέτοια παρηγοριά, στο αυτί και στην ψυχή.

Τρεις μεγάλοι συνθέτες (μου μοιάζει πια κάπως μικρόψυχο να διστάζουμε να δεχθούμε τον Μέντελσσον ως «μεγάλο» δίπλα στον Μότσαρτ και τον Σούμπερτ) – κι οι τρεις τους, μ' ένα «θεϊκό» χάρισμα για τη μελωδία. Και τέσσερα έργα: τρία μουσικής δωματίου και μία όπερα, όπου πραγματικά πρωταγωνιστούν τα πνευστά (οκτώ ξύλινα κι επτά χάλκινα!), σε διασκευή έξι μερών της για μικρό σύνολο πνευστών. Την επιλογή και τη μεταγραφή έκανε ο Ράινερ Σότσταιντ, δύο αιώνες μετά την πρεμιέρα του Ντον Τζοβάννι του Μότσαρτ στην Πράγα, ακολουθώντας τα χνάρια ανάλογων διασκευών, ήδη από την εποχή του συνθέτη. Ένα φαγκόττο κι ένα κλαρινέττο για να διατρέξουν –μέσα από έξι άριες– τη θυελλώδη όπερα ενός συνθέτη που λάτρεψε το κλαρινέττο· αναδεικνύοντάς το όχι μόνον εντός της ορχήστρας, αλλά και γράφοντας ειδικά γι' αυτό δύο αριστουργήματα: ένα κοντσέρτο κι ένα κουιντέττο.

Το κουιντέττο του αποψινού προγράμματος, ωστόσο, έχει μιαν άλλη ιδιαιτερότητα. Το παρήγγειλε το 1819 στον Σούμπερτ ο πλούσιος φίλος και υποστηρικτής του Ζυλβέστερ Πάουμγκαρτνερ, ζητώντας του να το γράψει για πιάνο και κουαρτέττο εγχόρδων αποτελούμενο από βιολί, βιόλα, βιολοντσέλλο και κοντραμπάσσο – αντί για τη συνηθέστερη σύνθεση: δύο βιολιά, βιόλα και βιολοντσέλλο. Το πιάνο εδώ συχνά περιορίζεται στις υψηλές νότες – πάνω απ' τα «σκούρα», βαθύφωνα έγχορδα. Προκύπτει έτσι ένα παιχνίδι αντανακλάσεων και ιριδισμών, σαν της πέστροφας μες στο νερό. Το παρωνύμιο «της πέστροφας», βέβαια, το έλαβε επειδή –πάλι κατά παραγγελίαν του, και ερασιτέχνη βιολοντσελλίστα, Πάουμγκαρτνερ– το τέταρτο μέρος του χτίζεται με παραλλαγές του ομώνυμου τραγουδιού του Σούμπερτ.

Μια πολύ πιο παράδοξη παραγγελία γέννησε τη «Μάχη της Πράγας – Μέγα ντουέττο για ατμιστά  ντάμπλιν και στρούντελ με γλυκό τυρί»: έτσι επέγραψε το πρώτο του κομμάτι κοντσέρτου για κλαρινέττο, κόρνο ντι μπασσέττο και πιάνο ο Μέντελσσον. Του το παρήγγειλαν το 1832, για να το παίζουν στις περιοδείες τους, ο εκ Μονάχου κλαρινεττίστας Χάινριχ Γιόζεφ Μπαίρμαν και ο γιος του Καρλ (που έπαιζε κόρνο ντι μπασσέττο), εις αντάλλαγμα nudel και strudel (βαυαρέζικες λιχουδιές που ο συνθέτης λάτρευε μα δεν έβρισκε στο Βερολίνο όπου ζούσε), που του μαγείρεψαν οι ίδιοι στην κουζίνα του, ενόσω εκείνος «μαγείρευε» τις νότες στον επάνω όροφο. Λίγο αργότερα παρασκευάστηκε και το δεύτερο (το έργο 114), με την ίδια επιτυχημένη συνταγή.

«Καλή σας απόλαυση!»

 

~

Αυτό είναι το κείμενο που προσεκλήθην να γράψω για το πρόγραμμα του 6ου Διεθνούς Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου (Λέσβος) με γενικό θέμα την (μετα-πανδημική και όχι μόνο) "Ελευθερία", και συγκεκριμένα για την συναυλία της 17ης Αυγούστου (πάλι!) 2021, με 'θέμα' τον "Εγκλεισμό".

Μπορείτε να πάρετε μια γεύση της μουσικής, σε καλές εκτελέσεις διαθέσιμες στο YouTube, εδώ: https://youtube.com/playlist?list=PLtrUqGxsYMZ3yuxwmuyLZKKsRG9VHw7PE

Η εικόνα είναι από την σειρά φωτογραφιών μου Disassimilation (Μάιος 2020) που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 13 του ψηφιακού περιοδικού "Isolation" που επιμελούνταν ο Laurent Champoussin, με θέμα "Disappearance / Out of range".