η δύναμη του γούστου

Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΓΟΥΣΤΟΥ

Στην Καθηγήτρια Ιζυντόρα Ντάιμπσκα

Δεν χρειάστηκε κάνα σπουδαίο φρόνημα

γιά την άρνηση τη διαφωνία την επιμονή

ένα ίχνος αναγκαίου θάρρους τό ’χαμε

μα κατ’ ουσίαν ήταν ζήτημα γούστου

Ναι γούστου

που έχει ίνες ψυχής και χόνδρους συνείδησης

Ποιός ξέρει αν ήταν μεγαλύτερος και νοστιμότερος ο πειρασμός

αν μας είχανε στείλει γυναίκες ροδαλές και λεπτές σαν γκοφρέτες

ή πλάσματα φανταστικά του Ιερώνυμου Μπος

μα με τι έμοιαζε η κόλαση τότε

λάκκος λάσπης στενό μαχαιροβγάλτη στρατώνας

που λεγότανε Θέμιδος Μέλαθρον

ένας ψευτοΜεφιστοφελής με σακκάκι του Λένιν

έστειλε τα εγγόνια της Ηούς στο χωράφι

αγόρια με πρόσωπα πατατοφάγων

κακάσχημα κορίτσια με κόκκινα χέρια

Ειλικρινά η ρητορεία τους ήταν απλώς της πλάκας

(ο Μάρκος Τύλλιος στριφογύριζε στον τάφο του)

άλυσοι ταυτολογιών ολίγες παραπαίουσες έννοιες

διαλεκτική βασανιστών συλλογισμός δίχως χάρη

σύνταξη στερημένη από την ομορφιά της υποτακτικής

Τωόντι η αισθητική μπορεί να χρησιμεύσει στη ζωή

δεν πρέπει να αμελούμε την μελέτη του ωραίου

Πριν συγκατατεθούμε ας εξετάζουμε εξονυχιστικά

αρχιτεκτονικές μορφές ρυθμούς της γκάιντας και του τύμπανου

τα επίσημα χρώματα τις χυδαίες τελετές της ταφής

Τα μάτια και τ’ αυτιά μας να υποταχθούν αρνήθηκαν

πριγκηπικές οι αισθήσεις μας επέλεξαν εξορία υπερήφανη

Δεν χρειάστηκε κάνα σπουδαίο φρόνημα

ένα ίχνος αναγκαίου θάρρους τό ’χαμε

μα κατ’ ουσίαν ήταν ζήτημα γούστου

Ναι γούστου

που σου λέει να αποχωρήσεις μ’ αηδία ν’ αποστρέψεις το βλέμμα την περιφρόνησή σου να φτύσεις κατάμουτρα

ακόμα κι αν γιά τούτο πέσει του σώματός σου το ακριβό κιονόκρανο

η κεφαλή

*

Τώρα που κυκλοφόρησε το 6ο τεύχος του "Τεφλόν", μου 'επιτρέπεται' να αναρτήσω εδώ αυτό το ποίημα, που δημοσιεύτηκε στο προηγούμενο, 5ο τεύχος.

Είναι κρίμα να μην μπορούμε στα ελληνικά να χρησιμοποιήσουμε, αντί για το "γούστο", τις κυριολεκτικές μεταφράσεις: «γεύση», ή «όρεξη». Όπως και να 'χει πάντως, η επίκληση της αισθητικής αποστροφής ως αιτίας για την μη συνεργασία τους με το καθεστώς, ήταν, φαίνεται, κοινός τόπος για όσους εξηγούσαν την στάση τους στην κομμουνιστική Πολωνία. (Λέγεται ότι κάτι αντίστοιχο είχε πει και ο Λουτοσλάφσκι.)

Το ποίημα περιέχεται στο βιβλίο Ανταπόκριση από μιά πολιορκημένη πόλη, που εκδόθηκε το 1983: έχει ήδη αναφανεί, δηλαδή, η ελπίδα της «Αλληλεγγύης» του Γκντάινσκ, αλλά η χώρα περνά άλλη μιά σκοτεινή δικτατορία. Είναι αφιερωμένο στην Πολωνέζα φιλόσοφο Ιζυντόρα Ντάιμπσκα, η οποία γεννήθηκε στο –νυν εν Ουκρανία– Λβουβ. Υπήρξε μέλος του παράνομου πανεπιστήμιου που λειτουργούσε υπό την ναζιστική κατοχή, και μετέπειτα καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Φιλοσοφίας του Γιαγκελλόνιου Πανεπιστημίου της Κρακοβίας, θέση από την οποία οι αρχές την απομάκρυναν την δεκαετία του 1960, λόγω της κριτικής που ασκούσε στον μαρξισμό.

Η απόδοσή μου στα ελληνικά στηρίχτηκε στην αγγλική μετάφραση της Alissa Valles [Z. Herbert, The Collected Poems - 1956-1998, Ecco 2008], από τις σημειώσεις τής οποίας άντλησα και τις πληροφορίες γιά την Ντάιμπσκα.

[φωτ.: π.ι., βαρσοβία, iii.2010]