ίνγκερ κρίστενσεν: το πρώτο ποίημα

Αν στέκω

μονάχο στο χιόνι

φανερό είναι

πως είμαι ρολόι

πώς αλλιώς η αιωνιότητα

το δρόμο της θα 'βρισκε

~

Πρωτοάκουσα -δεν πρωτοδιάβασα- ποιήματα της Δανής σπουδαίας ποιήτριας Inger Christensen, 'εμβόλιμα' στην εξαιρετική Δεσποινίδα Ζυλί του Στρίντμπεργκ που είχε σκηνοθετήσει η Βρετανίδα Katie Mitchell με την Schaubühne Berlin. Καταγοητεύθηκα, αλλά στάθηκε αδύνατον να βρω ποια ακριβώς ήσαν αυτά που ακούγονταν σ' εκείνη την παράσταση που είχαμε δει στο Φεστιβάλ Αθηνών επί Λούκου. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο ενθουσιασμός των φίλων ποιητριών Κατερίνας Ηλιοπούλου και Γιάννας Μπούκοβα, με έστρεψε για τα καλά στο έργο της.

Έκανα την πιο πάνω πρόχειρη απόδοσή του πρώτου ποιήματος του πρώτου βιβλίου της, "Φως" (1962), από την μετάφραση τής βραβευμένης Susanna Nied (New Directions, 2011), η οποία στην εισαγωγή της αναφέρει τον πίνακα του Marc Chagall ως έναυσμα του ποιήματος.

12 βιβλία για το καλοκαίρι 2019

ΠΟΙΗΣΗ

~ Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Με άλλο βλέμμα, εκδ. Καστανιώτη 2018, σελ. 29.  

 

Με άλλο βλέμμα ήρθε η στιγμή / να δω τη ζωή μου / [...] / Δεν απαντώ∙ στο λιόγερμα βυθίζομαι / και προσπαθώ. Η απόγνωση και η παραίτηση που σημάδευαν την Ανορεξία της ύπαρξης (2011) δίνουν σταδιακά την θέση τους σε μια καρτερική αποδοχή, που εκβάλλει μέχρι και στην γαλήνια χαρά. Είκοσι ποιήματα βαδίζουν πάλι ανάστροφα την απόσταση από την απώλεια και τον θάνατο ώς τον έρωτα και την κραταιά φύση: «Επίλογος αέρας» επιγράφεται το ποίημα που κλείνει το βιβλίο – και τελειώνει με τους στίχους: Αλλά υπάρχει ο αέρας. / Πότε βουίζει, πότε φυσάει δροσερός / τη φουρτούνα φέρνει και την απανεμιά. / Ναι, αυτός είναι ο σωστός επίλογος / μιας ολόκληρης ζωής / που βέβαια στο γιατί ήρθε / ποτέ δεν απαντά. 

~ Ορφέας Απέργης, Η γλώσσα τους, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2019, σελ. 197.  

 

Πίσω από τις ρημαγμένες πόρτες το δίκιο / πίσω από τα θρεφτά κλάματα τη νιότη. Στο Υ (2011), με ήδη πεντακάθαρο τον προσωπικό του τρόπο, ο Ο.Α. ανέπλευσε την ιστορία και τους τρόπους της ελληνικής ποίησης και γλώσσας. Στο δεύτερο βιβλίο του, επιλέγει –διατηρώντας το πλάτος της ρήσης και το εύρος των αναφορών– μιαν Ιστορία του ελληνικού Εμφυλίου, πλαισιώνοντάς την με ‘αυτοβιογραφικά’ / οικογενειακά ποιήματα, και συντομότερους ποιητικούς στοχασμούς: περί (εθνικής και άλλης) ταυτότητας, γλώσσας, αισθημάτων, ηθικής στάσεως, κ.ά.. Έβγαζε φωνή το σκοτάδι / και μίλαγε // σα μέλος μουσικό / ενός συνολικού διαμελισμού. Για ό,τι όμως, κι αν μιλά, η τέχνη του μάς το δωρίζει ως βαθειά δικό μας – γιατί πάντα είναι βέρα ποίηση, και όχι για άλλο είδος του λόγου, μασκαρεμένο σε στίχους. Όταν αρχίζει και ξεχνάει / γεννιέται η ιστορία. – Π.Ι.

~ Αναστάσης Βιστωνίτης, Ποιήματα 1971-2008, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2018, σελ. 510. 

 

Πάνω στο βράχο / η μαύρη ακτίνα / κάρφωσε τη σαύρα. Κάθε συγκεντρωτική έκδοση, ειδικά αν έχουμε την σπάνια τύχη να αφορά ποιητή εν ζωή, μάς επιτρέπει να δούμε καλύτερα την διαδρομή του, να διακρίνουμε διακυμάνσεις, σχέσεις, επίμονα νήματα και σχήματα. Έρχεται ο άλλος χειμώνας / γεμάτος αγκάθια και ξερόχορτα / και το λάθος παιγμένο τραγούδι. Ο παρών τόμος περιλαμβάνει 13 συλλογές, συμπληρωμένες με την ενότητα «Ημερολόγια 1971-1982». Άνθη του κάκτου. / Το ασήμαντο / μιλάει στο φως. Φως και σκοτάδι, σώμα και ύλη, κυριαρχούν ως κυριολεξία και μεταφορά∙ το ελεγχόμενο μετα-εξπρεσσιονιστικό ύφος κυβερνάται από ποιητική στοχαστικότητα∙ μουσικότητα ζωογονεί την αλάνθαστα πλαστική γλώσσα. Έσβησαν στο ανάκτορο οι πυρσοί, / ένας φτερωτός μονόκερος / πέταξε κατάμαυρος μέσα από τη φωτιά του κήπου. 

~ Γιάννα Μπούκοβα, Drapetomania, εκδ. Μικρή Άρκτος, Αθήνα 2018, σελ. 63.  

 

Από θρησκευτική άποψη η λεγόμενη πτώση μας / ήταν πιθανόν άρνηση ακινησίας. / Δεν είναι δηλαδή που φάγαμε το μήλο, / είναι που δεν γίναμε δέντρα. Άξιζε να περιμένουμε 13 χρόνια για το δεύτερο, ελληνικής έκδοσης, ποιητικό βιβλίο της Γ.Μ.. Μία λαμπρή γιορτή άφθονων ποιητικών εμπνεύσεων που ωστόσο αρμόζονται και αναπνέουν και ευφραίνουν (αντί, κατά το σύνηθες, να αυτοκατακρημνίζονται και να ‘μπουκώνουν’), κι ένα πανηγύρι γλωσσικής πρωτοτυπίας, δραστικότατου χιούμορ, και δαιμόνια ευρηματικής χρήσης επιστημονικών και άλλων (ψευδο)πραγματολογικών στοιχείων. Το βρώμικο του μαύρου είναι άσπρο. Αυτό το ξέρει κάθε νοικοκυρά. Προκύπτουν έτσι ποιήματα με το πιο αλάνθαστο χαρακτηριστικό επιτυχίας: μας αναγκάζουν να τα ξαναδιαβάσουμε αμέσως μόλις τα τελειώσαμε. Αν ακολουθήσεις τα μυρμήγκια / πάντα θα φτάσεις σε κάτι τρομακτικό. – Π.Ι.

~ Χρήστος Μπράβος, Βραχνός προφήτης – Ποιήματα & Κριτικά κείμενα – 1981-1987, επίμ.-βιβλιογρ.-εργογρ.: Χρήστος Δανιήλ, εκδ. Μελάνι, Αθήνα 2018, σελ. 185. 

 

Άνοιξη Κυριακής. Φωλιάζω στ’ / άσπρο κι ανασαίνω. Πίσω μου / τίποτα ούτε λουλούδι ούτε πουλί, / μπροστά μου άδειο. Κυλώ χωρίς τριβή. Στην σύντομη ζωή του (1948-1987), ο Χ.Μ. πρόλαβε να γράψει αδρά αλλά μειλίχια ποιήματα, κακοτράχαλα αλλά μουσικά. Στην πολύτιμη αυτή έκδοση, συγκεντρώνονται οι τρεις συλλογές, μαζί με τέσσερα κριτικά κείμενά του: αν και τρία αφορούν τον Σαχτούρη, είναι αξιοπρόσκετο πόσο (αντίθετα με πολλές σημερινές περιπτώσεις) η ποίηση τού Μ. δεν ‘σαχτουρίζει’∙ διδάσκεται δημιουργικά, αντλεί κι αυτή από το δημοτικό τραγούδι, και φτάνει σε κάτι προσωπικό κι αναγνωρίσιμο. Έπεφτε βράδυ / και το κόκκινο θροούσε. Η έκδοση συμπληρώνεται από επίμετρο, εργογραφία και βιβλιογραφία του επιμελητή – και με ευρετήριο τίτλων και πρώτων στίχων, ευχόμαστε, στην β’ έκδοση.

~ Ρωξάνη Νικολάου, Ψαλιδιστής, εκδ. τεχνοδρόμιον, Λεμεσός 2018, σελ. 81. 

 

Ξένο φως, άλαλο καρφί στο σώμα / ο ορίζοντας σαρώνει τ’ όνομά μου. // Το παράθυρο σιγοτραγουδά // – Τι ωραίος ο φράχτης με τα σάπια φύλλα / τι όμορφα που κελαηδούν τ’ ανέστια πουλιά! Το ποίημα αυτό, με τον εξίσου εκπληκτικό τίτλο «Κυοφορούσαν χρόνια το σημερινό πρωινό», δίνει το στίγμα τού δεύτερου ποιητικού βιβλίου της Ρ.Ν., όπου αποστάζεται εργασία της δεκαετίας 2008-2018. Εκλάμψεις νομισμάτων φίλησαν τις ανεμώνες / φίλησαν τον κύκλο των κυπαρισσιών. Ασυνήθιστης πυκνότητας και αυτοελέγχου λυρισμός (ποιήματα που σπανίως ξεπερνούν την σελίδα), μα και λεπτή ειρωνεία, είναι τα γνωστά εργαλεία χειρισμού γνωστών θεμάτων (η αγάπη, η φύση, η μητέρα, η παιδική ηλικία, ο θάνατος) που φανερώνουν ωστόσο μιαν ευπρόσδεκτα διακριτή φωνή. Θυμάμαι το μακρύ σου σώμα πώς κατάπινε τους δρόμους. – Π.Ι.

~ Ιφιγένεια Ντούμη, Love me tender, εκδ. Σαιξπηρικόν, Θεσσαλονίκη 2018, σελ. 98.  

 

«Ο λόγος που θέλω να γίνω αναγνωρίσιμη», λέει ένας τίτλος – και συνεχίζει ο πρώτος στίχος: είναι για να μπορούν να φλερτάρουν οι άνθρωποι / στα βιβλιοπωλεία εξαιτίας μου. Άλλη μία από τις ευτυχώς αυξανόμενες περιπτώσεις της ελληνικής ποίησης, όπου η επί δεκαετίες ‘επιβεβλημένη’ σοβαροφάνεια και ο αυτο-οικτιρμός έδωσαν επιτέλους, ξέπνοοι, την θέση τους στο σαρωτικό χιούμορ και την ακομπλεξάριστη ανάδειξη ‘ανάξιων’ στιγμών της καθημερινότητας και ‘μπανάλ’ αισθημάτων – ως εργαλεία ποιητικού στοχασμού: Το καλοκαίρι πέρασε κι οι άνθρωποι του νησιού δαγκώνουν την αμπούλα με την ανία που κρατούσαν τόσους μήνες μέσα στο στόμα τους. Προσθέστε σ’ αυτά έναν ερωτισμό που δεν ακκίζεται ούτε αυτοθαυμάζεται, αλλά παίζει ακαταπόνητος: Κουρνιασμένο ανάμεσα στα πόδια μου / το δώρο μου για σένα. / Το κρατούν ζεστό τα δάχτυλά μου, / του ψιθυρίζω τ’ όνομά σου κι ανασταίνεται.

~ Άκης Παραφέλας, παρασημαντική, εκδ. Θράκα, Λάρισα 2018, σελ. 57.  

 

Μες στου κινδύνου τους τριγμούς / στων αινιγμάτων τη συνείδηση να είμαστε η μόνη ίσως δυνατότητα ελάτε. Παρότι πληθαίνουν, ακόμα σπανίζουν τα βιβλία ποίησης που είναι αληθινά, αρχιτεκτονημένα, βιβλία, και όχι απλές ‘συλλογές’. Το να είναι τέτοιο ένα πρώτο βιβλίο (βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου στην Ποίηση του περιοδικού «Αναγνώστης»), το καθιστά ακόμα πιο αξιοπρόσκετο. Ειδικά όταν είναι κατορθωμένο και το ύφος: τολμηρό και απαιτητικό – επίθετα επιλεγμένα όχι για να αποθαρρύνουν, παρά να ερεθίσουν. Οργανωμένο σε τρεις ενότητες και χρησιμοποιώντας ‘συμβολικά’ ‘πρόσωπα’ σαν την «Ειρήνη Ξένου», το βιβλίο του Ά.Π. ταλαντώνεται ανάμεσα στις εξωτερικές και κάποτε πολυπρόσωπες εικόνες και την εσωτερική, μοναχική, κοπιώδη διερεύνηση της αυτοσυνειδησίας, για να συστήσει τους όρους της συνομιλίας του «θραύσματος και της εγγύτητας». Εγώ ήθελα με τη φόρα που έχει ένα κλουβί όταν σπάει ν’ ακούσω τ’ όνομά της το οποίο συνέχεια μού διέφευγε. – Π.Ι.

~ Σαιν-Τζων Περς, Ακτοσημεία – περιλαμβάνει τα Πουλιά, μτφρ. Ελένη Κόλλια, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 2018, σελ. 226.  

 

Έξω, ο ουρανός από τ’ αλάτινά του βράγχια παίρνει αέρα. Η καλοκαιρινή βραδιά χτίζει τα πανιά της και πίσω καλεί τις φτερωτές της βάρκες. Στης μολόχας το κρασί βρίσκει καταλαγή η σελήνη. Όσο κι αν η αργόσυρτη και μεγαλοεπής ποίηση –σε πεζές παραγράφους– του Σ.-Τ.Π. (1887-1975) μπορεί σήμερα να φαντάζει ‘παλιομοδίτικη’, και μόνο για το ότι μαζί της ασχολήθηκαν και ο Παπατσώνης και ο Σεφέρης, μας αφορά. Μα και ανεξαρτήτως τούτων, τα ποικίλα θέλγητρά της, για τον υπομονετικό και απροκατάληπτο αναγνώστη, παραμένουν ενεργά: Πουλιά, γεννημένα από μια πρώτη διακύμανση με σκοπό τον μεγαλύτερο επιτονισμό... Η έκδοση συμπληρώνεται με την ομιλία τού ποιητή κατά την αποδοχή του Βραβείου Νομπέλ το 1960. Και ήδη το πρωί η Θάλασσα τελετουργική και καινούργια πάνω απ’ τα αετώματα του χαμογέλασε.

~ Νίκος Σταυρόπουλος, Έβδομος όροφος, εκδ. Το Ροδακιό, Αθήνα 2018, σελ. 66.  

 

Οι δείκτες του ρολογιού θερίζουν λεπτά / χωρίς να γίνονται στάχυα σε δεμάτια / να φανεί σαν πράγμα ο χρόνος / ένα αντικείμενο καλυμμένο από τα όριά του. Μετά την εκθαμβωτική Εξωγή δωματίου (2003), ο Ν.Σ. επανέρχεται με αρτιωμένη την προσωπική φωνή του. Φύλλα ανταλλάσσουν με τον ήλιο τη γοητεία της αλήθειας. Ρωτάς φως και μουσική, γη και ουρανό∙ σου απαντά η σκέψη της ποίησης. Κι όσο το βάρος που κουβαλάς μεγαλύτερο / τόσο αιφνίδια κι ελαφριά είναι η απάντηση. Ο Ν.Σ. δεν φοβάται το πέρασμα από την φύση στην μεταφυσική – γιατί δεν κηρύττει: την ποιητική σαγήνη του ακολουθούμε. Οι σταγόνες χτυπούν το τζάμι / σαν πετραδάκια φωτός / έχω ησυχάσει πια / δε νοιάζομαι / η ζωή είναι ανέπαφη απ’ το θάνατο / αν την αγγίξει δεν είναι ζωή.

~ Μαρία Τοπάλη, Μαζί τ’ ακούγαμε, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2018, σελ. 73.  

 

Μετά την σφιχτοδεμένη, σχεδόν ανυπόφορη σε πυκνότητα και βάθος συγκίνησης, Βερμίου κατάβαση (2010), η Μ.Τ. ανοίγει και βεντάλια, και παλέττα. (Ξανα)δοκιμάζει μορφές, και (ξανα)παίζει σε διάφορους τόνους. Δεκατέσσερα λεπτοφυή «Εποχιακά Χάικου» ακολουθούνται από «Τα καινούρια ρούχα του βασιλιά», όπου η ιδιοφυής σάτιρα δεν καταφέρνει –ούτε επιθυμεί– να εκτοπίσει εντελώς το μάγεμα∙ η σάτιρα πικραίνει και ‘τρελλαίνεται’ στις «Λέξεις μου»∙ και το (υποψήφιο για το βραβείο Ποίησης του περιοδικού «Αναγνώστης») βιβλίο κλείνει με «Το Βιβλίο Ιούλιος Βερν – μια παλιά οικογενειακή υπόθεση»: δεκασέλιδο ποίημα που συνεχίζει το γόνιμο παίδεμα της συνύφανσης βίου και τέχνης, προσωπικού και ιστορικού, που καλλιεργεί εδώ και χρόνια η Μ.Τ.. Αναπνοή που ταϊσμένη με σκιές / τσαλαβουτάς σε παύσεις / ψάχνοντας τη δροσιά σε όνειρα θ’ ανέβεις / να κυνηγήσεις τις ζεστές φωνές. / Πάντα, το παραμύθι είναι σεισμός / τα πιατικά του τρέμουν. 

~ Μάριος Χατζηπροκοπίου, Τοπικοί Τροπικοί, εκδ. αντίποδες, Αθήνα 2019, σελ. 90. 

 

Άντρας αν ήσουν για κυρά, άγιος, στοιχειό, νεράιδα, / για μένα είσ’ ο Αντρειωμένος μου και σου χρωστώ τον κόσμο [1]. Ο Αλέξανδρος Πολίτης, διωγμένος απ’ το πατρικό του, έκλεψε τον φάκελλο με τα «Απόκρυφα Τραγούδια του Ελληνικού Λαού» [1] που είχε συλλέξει ο Νικόλαος Πολίτης∙ στα ταξίδια του, αφενός τα διέδωσε σε αλλοεθνείς γηγενείς που τα ιδιοποιήθηκαν, αφετέρου οικειοποιήθηκε ξένες λέξεις για να υφάνει τα δικά του ποιήματα [2]∙ ο νεοελληνιστής Νικηφόρος Ερράντες προλογίζει και σχολιάζει∙ το ‘ζαμπέλιο’ επίμετρο υπογράφει ο ελληνο-βραζιλιάνος καθηγητής, εγγονός του Ν. Πολίτη. Αυτό το μεθυστικό παιχνίδι στήνει ο Μ.Χ. στο συναρπαστικό πρώτο του βιβλίο, ποιητικό επίτευγμα που εκλύει γνήσια συγκίνηση μαζί και διανοητική απόλαυση. Μαύρα κουρέλια των γιαγιάδων / μάλλινη ζέστα μες στο μεσημέρι / η μυρωδιά σας χράμι / και δροσιά [2].

σκιά

[spoiler alert :-)]
Όλες ανεξαιρέτως οι ταινίες τού Ζανγκ Γιμού προσφέρονται για πολιτική -ή, το λιγότερο, για ηθική- ανάγνωση: είτε οι 'ρεαλιστικές' του, είτε οι πιο 'εικαστικές' του, είτε τα 'υπερθεάματα πολεμικών τεχνών'. (Και είναι στοιχειώδης ευθύνη των κινηματογραφικών κριτικών να μη ξεγελιούνται απ' την όψη - αλλ' άλλη συζήτηση αυτή, τώρα...) Έτσι και στην Σκιά, υποβαλλόμαστε σε διαρκή -έως το τέλος- αμφισβήτηση των χαρακτήρων. Αλλά κάποιες βασικές γραμμές είναι αρκούντως ευδιάκριτες, και με μεγάλη τέχνη παρουσιασμένες:

Την δύναμη της αδυναμίας -το στοιχείο γιν (yin): την βροχή, την 'απαλή', 'θηλυκή' προσέγγιση, την άμυνα, την ομπρέλλα αντί το δόρυ-ξίφος, την σκιά, εντέλει, αντί του φωτός- ως τεχνική της μάχης, θα διδάξει στην 'Σκιά' (τον σωσία) του Στρατηγού συζύγου της η Γυναίκα. Και αυτήν θα εφαρμόσουν μαζί του, μερικές εκατοντάδες κατάδικοι-παρίες (όπου εμφανώς κυριαρχούν 'θηλυπρεπείς' μορφές), για να νικήσουν, ως στρατιώτες του βασιλείου Πέι, το βασίλειο του Γιανγκ (yang: το αρσενικό, δυναμικό, επιθετικό - το συμπληρωματικό του γιν, εν συντομία). Όμως ούτε ο βασιλιάς τού Πέι, ούτε ο ίδιος ο Στρατηγός -που, μηχανορράφοι και διαβρωμένοι αμφότεροι από την εξουσία και την ισχύ, εντέλει θα συντριβούν- είναι απλοί χαρακτήρες - όπως δεν είναι και ο 'εκλεκτός' που θα φέρει και θα απολαύσει την νίκη: η "Σκιά" (που τον έχουν απαγάγει παιδί, εκπαιδεύσει σκληρά, χρησιμοποιήσει για να 'προστατευθεί' ο Στρατηγός, τού έχουν δολοφονήσει την μητέρα, κ.λπ.). Θα τους υποκαταστήσει μεν, αλλά μόνον όταν πια και η δική του διάβρωση θα έχει φτάσει στο κόκκαλο (κυριολεκτικά σχεδόν).
Και η Γυναίκα -η ταινία τελειώνει με το αρχικό της πλάνο-, πάλι αλαφιασμένη μάρτυς της νέας κατάστασης πραγμάτων θα γίνει.

λίμερικς στην ιωνίδειο

"Μέρα της Ποίησης" σήμερα, καλεσμένοι, μαζί με την Μαρία Τοπάλη και τον Ορφέα Απέργη, από την Βασιλική Σαρμπάνη στην Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή Πειραιά. Μιλήσαμε για
limericks, calligrammes, και ποιητικές παραλλαγές - και οι μαθήτριες και οι μαθητές του Γυμνασίου έγραψαν τα δικά τους limericks σε μικρές ομάδες!

Τέσσερα από τα αγαπημένα μου:

Ήταν ένας μάγειρας απ' τη Ρωσία
που μαγείρευε με πολλή φαντασία.
Του 'πεσε όμως το λάχανο,
και τα 'κανε όλα μπάχαλο,
αυτός ο μάγειρας απ' τη Ρωσία.

Ήταν ένας άντρας με μπλε μπλούζα
που πήγαινε σε μπαρ για ούζα.
Ταξίδεψε στην Ιαπωνία
όπου τον κυνηγούσε η μαφία,
η περιβόητη ιαπωνική Γιακούζα.

Μια φορά κι έναν καιρό
ήταν ένα παγωτό.
Ήτανε αλλιώτικο από τ' άλλα
γιατί έπινε πολύ γάλα,
κι έτσι βυθίστηκε μες στο κενό.

Ήτανε ο Σπύρος απ' τη Σύρο.
Όταν κάποτε έριξαν τον κλήρο,
αυτός πέτυχε το δώρο
και μετακόμισε στον Πόρο,
αυτό το παιδί από τη Σύρο.

[φωτ., από εδώ: https://www.instagram.com/panayotisioannidis/]

Το ποίημα παραμονεύει

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Αναλογίζομαι πώς να αποκριθώ στην ερώτηση χωρίς να επαναλάβω όσα έχω πει στο πρόσφατο συλλογικό δοκιμιακό βιβλίο, Μια συζήτηση για την ποίηση τώρα (εκδ. ΦΡΜΚ, 2018). Σπεύδει τότε η Τύχη –συχνά συμβαίνει– με την μορφή μιας είδησης απ' το ραδιόφωνο. Είναι η 100η επέτειος της λήξης του Α' Π.Π. και ο εκφωνητής του σύντομου δελτίου στο διαδικτυακό BBC Radio 3 ανακοινώνει ότι σήμερα θα ακουστεί ξανά, για πρώτη φορά μετά τον θάνατό του –λίγες μονάχα μέρες πριν να λήξει ο πόλεμος εκείνος– η στρατιωτική σάλπιγγα του Βρετανού ποιητή Wilfred Owen. Που άκουγε μουσική μες στου καθήκοντος την σιωπηρότητα, όπως λέει ένα από τα δυνατά –και σήμερα ακόμη– αντιπολεμικά ποιήματά του, γραμμένα για να στεγάσουν μα και να κατασιγάσουν τους λιμούς αισθημάτων και σκέψεων που ενέσκηψαν το 1914.

Πλάι στον τάφο του, στη βόρεια Γαλλία, θα ηχήσει, λέει, ξανά, η σάλπιγγα αυτή: στρατιώτης, την απέσπασε ως γερμανικό λάφυρο το 1917. Έγραψε τότε στον αδελφό του: Σε σκεφτόμουν καθώς απαγκίστρωνα την σάλπιγγα απ' τον εξοπλισμό κι έχοντας τότε ιδιαιτέρως ευγενή διάθεση, σκόπευα να σ' την χαρίσω κάποια μέρα. Όμως τώρα την παραγάπησα και αδύνατον να την αποχωριστώ!

Άραγε φύσηξε ποτέ ο ίδιος μες στο αντίπαλο μέταλλο; Καθάρισε το στόμιό του πριν; Με τι; Είχε μήπως πρωτύτερα και σάλπιγγα δική του; Την εγκατέλειψε τότε για χάρη αυτής του εχθρού του;

Οι απορίες συνωστίζονται – και ωθούν στην μνήμη μου μιαν εγκατάσταση στην Tate Britain τον κρύο Μάρτη του 2016. Στα Μουσικά Όργανα που ο Πόλεμος Κατέστρεψε, μες στην μακρόστενη Duveen Gallery με τους ψευδο-ιωνικούς κίονες, η Susan Philipsz είχε βάλει ν' ακουστούν, από ντουντούκες κρεμασμένες ψηλά, 14 ηχογραφήσεις βρετανικών και γερμανικών χάλκινων και ξύλινων πνευστών που είχαν υποστεί φθορές σε πόλεμο: από το 1815 στο Βατερλώ ώς το 1945 στο Βερολίνο. Έπαιζαν –όπως μπορούσαν πια– το “Τελευταίο Σιωπητήριο”. Μα η καλλιτέχνις είχε κατακερματίσει τα ηχογραφήματα – που, ούτως ή άλλως, συχνά δεν ήσαν παρά (με τα λόγια της) η ανάσα του μουσικού καθώς εκπνέει μες στο στραπατσαρισμένο όργανο.

Δημοσιογραφικά ευρήματα –για την εξόντωση ενός κήτους στο Αιγαίο· τους Αθηναίους του '50 που πήγαιναν τα κουστούμια τους στους ράφτες, να τους τα γυρίσουν μέσα-έξω· τον Νιώτη κτηνοτρόφο που μιλάει για τις γίδες του– με οδήγησαν σε ποιήματα στο παρελθόν. Τώρα, μια τυχαία είδηση ταίριαζε με μιαν έντονη ανάμνηση – κι οι δυο έσερναν πίσω τους πλήθος λεπτομέρειες, ποικίλων προελεύσεων.

Το ποίημα παραμονεύει.

*

Η συμβολή μου στο αφιέρωμα «Πού συναντάτε το ποιητικό εκτός της ποίησης;», κεντρικό θέμα στα "Πρόσωπα" των "Νέων", 22-23 Δεκεμβρίου2018, σε επιμέλεια του Δημήτρη Δουλγερίδη. Στο αφιέρωμα συμμετείχαν επίσης οι: Κατερίνα Ηλιοπούλου, Γιάννα Μπούκοβα, Μαρία Τοπάλη, Αλέκος Λούντζης, Δήμητρα Κωτούλα, Λένια Ζαφειροπούλου, Παυλίνα Μάρβιν, Ορφέας Απέργης. Στην εικόνα, λεπτομέρεια από φωτ. του Κωνσταντίνου Πίττα, που κοσμούσε το εξώφυλλο του τεύχους 

βενετία 1988 / κωνσταντίνος πίττας

Στέκονται τρεις στην αποβάθρα
Το βαπορέττο αργεί
Δεν είναι καιρός για γάντια
καμμιά δεν φορά πανωφόρι
Κι ένα καμπαναριό στο βάθος
φαίνεται λίγο
σαν να μην υπάρχει

~

Κρατώντας πλέον στα χέρια μου την β' έκδοση του εκπληκτικού φωτογραφικού βιβλίου του Κωνσταντίνου Πίττα, Εικόνες μιας άλλης Ευρώπης (ένα προσωπικό αντίτυπο, και μερικά ακόμη για δώρα), θυμήθηκα την ποιητική σημείωση -γι' αυτή του την φωτογραφία- που είχα καταγράψει την μεθεπόμενη της επίσκεψής μου στην έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς (13.xi.2016) - όπου είχα και την απρόσμενη τύχη να παρακολουθήσω την γλαφυρή μα σεμνότατη ξενάγησή του.

Σπάνια ματιά, πολύτιμο βιβλίο τέχνης και μαρτυρίας.

7 βιβλία για τις γιορτές 2018

ΠΟΙΗΣΗ

~ Νίκος Γκάτσος, Όλα τα τραγούδια, νέα, αναθεωρημένη έκδοση, επιμ.: Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2018, σελ. 711.

 

Το πρόσωπό του σύννεφο / το πέρασμά του μπόρα / κι η ομορφιά του σύνορο / για της καρδιάς τη χώρα. Ευγνωμοσύνη οφείλουμε στην Α.Δ. που ετοίμασε και μας χαρίζει –19 χρόνια μετά την πρώτη– την οριστική έκδοση όλων των τραγουδιών του Γκάτσου. Εμπλουτισμένη, με –μεταξύ των άλλων– τις μεταφράσεις του από τον Ματωμένο Γάμο του Λόρκα, περιέχει τραγούδια δισκογραφημένα και αδισκογράφητα, όσα χρησιμοποιήθηκαν σε ταινίες ή θεατρικά έργα, αλλά και παραλλαγές γνωστών τραγουδιών, κατατοπιστικές πληροφορίες και άλλα τεκμήρια. Κοντολογίς, ένας θησαυρός. Άγρυπνο κράτησες το βόλι / μα εγώ στης γης το περιβόλι / θα κρύβω τη λαβωματιά / ώσπου στο χώμα να γυρίσει / το πεύκο και το κυπαρίσσι / το δυοσμαρίνι κι η μυρτιά.

~ Dino Campana, Ορφικά Άσματα, δίγλωσση έκδοση, μτφρ. και σημ.: Μαρία Φραγκούλη, εισ.: Γκαμπριέλ Κάτσο Μιγιέ, επίμ.: Σίλβιο Ραμάτ, εκδ. Περισπωμένη, Αθήνα 2017, σελ. 334.

 

Άκουσα τραγούδι άκουσα φωνή ποιητών / Στις κρήνες και οι σφίγγες στ’ αετώματα / Ευμενείς φάνηκαν να χαρίζουν ακόμη απλόχερα / Μια πρώτη λήθη στους σκυφτούς ανθρώπους. Το αινιγματικό αυτό βιβλίο, υβριδικό avant la lettre –καθώς συμπεριλαμβάνει, εκτός από ποιήματα, ποιητικά πεζά, σελίδες ‘ημερολογίου’ και ‘ταξιδιωτικές εντυπώσεις’– εκδόθηκε το 1914 στα ιταλικά. Ο συγγραφέας του (1885-1932), που μετανάστευσε για δύο έτη στην Αργεντινή, πέρασε επίσης ουκ ολίγα χρόνια της ζωής του σε ψυχιατρικά ιδρύματα, και πέθανε έγκλειστος σε ένα απ’ αυτά, έγραψε ένα φαντασμαγορικό βιβλίο, αμείωτης γοητείας. Κοιτά μες στο αμερικάνικο / Καφέ-σαντάν: / Στο πιάνο που σφυροκοπά τρεις / Κόκκινες φλογίτσες άναψαν από μόνες τους.

~ Όλγα Παπακώστα, Μεταμορφώ[θ]εις, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2018, σελ. 137.

 

Με γέννησε – την ξέρω / Ακόμη και στον άλλο κόσμο // Μόλις της πω πως έρχομαι / Θα ανοίξει φύλλο σαν δαντέλα. Δεύτερη ποιητική συλλογή τής Ό.Π., εξίσου πλούσια με την προηγούμενη (Όχι ακόμη Κάρμεν, 2013): πλούσια σε αριθμό ποιημάτων, σε (σκοτεινή) χάρη, (μαύρο αλλά και ροζ) χιούμορ, ευρυμάθεια, στοχασμό. Ήμουν ερωτευμένη / άρα πρόσφυγας. Περιέχοντας από ολιγόστιχα επιγράμματα έως και πολυσέλιδα ποιήματα, είναι μεταμοντέρνα με την καλύτερη έννοια: πολυ-συλλεκτική σε ύφος και τόνο – και όταν είναι ακομπλεξάριστα τερπνή, δεν είναι ρηχή. Αλλάζοντας προσωπεία, δεν παύει να μιλά για τα παίγνια και τα πάθη σώματος και ψυχής. Ένα λουλούδι που πετάς / σε τάφο ανοιχτό / πάντα βρίσκει τον στόχο.

~ Κωνσταντίνος Παπαχαράλαμπος, Τρία / Ανθρώπων Ιστορία, εκδ. Κουκουνάρι, Αθήνα 2018, σελ. 80.

 

Κουράστηκε. Βρήκε μια γωνιά. Τον έκρυβαν οι φοίνικες. Τα μικρά τροπικά πουλιά. Είδε. «Τρία», πιθανώς όπως (και) τρίτο βιβλίο τού Κ.Π.. «Ανθρώπων Ιστορία», παιγνιωδώς πομπώδης τίτλος για να στεγάσει οπτική ποίηση και πάλι, που παίζει ανάμεσα στο «εγώ» και το «εσύ», στον εαυτό και τις αντανακλάσεις του, στην χώρα του παραμυθιού και της κατοίκησης. Πάνω σ’ αυτό το γρασίδι σε φίλησα και δε θέλω να κοιμηθώ καθόλου απόψε – κι ας έχω τόσες ώρες μπροστά μου να βλέπω αυτό το καθόλου φως που δε θα προλάβει τίποτε να μη στεγνώσει. Σε επτά ενότητες (με τίτλους στα αγγλικά): «Ποιος;», «Τι;», «Πότε;», «Πού;», «Γιατί;», «Να δείξεις τι; / Και λοιπόν;», «Τέλος / Τότε». Σε μέλλον δάπεδο κρυστάλλινο / μέλλον μακρινό στάζει το νερό.

~ Γιώργος Πρεβεδουράκης, Οδός Ρόδων, εκδ. Πανοπτικόν, Αθήνα 2018, σελ. 118.

 

Κι όμως κάτι λείπει / ένας κόκκος αλάτι, μια στάλα νερό, / η υποσχετική χίμαιρά μας, / κάτι πρέπει να λείπει από τους χάρτες μας / τα όργανα πλοήγησης όλο μας στέλνουν στο διάολο. Ο Γ.Π. εναλλάσσει βιβλία μάλλον περιορισμένης ποιητικής στόχευσης –με αποκλειστικώς ολιγόστιχα ποιήματα (το πρώτο και το τρίτο του)– με βιβλία ποιητικής φιλοδοξίας οπωσδήποτε αξιέπαινης και συχνά αξιοθαύμαστης (Κλέφτικο (2013), και το παρόν). Εδώ, ποιήματα που συχνότατα περιλαμβάνουν στους τίτλους τους ονόματα δρόμων, συνιστούν μια τοπιογραφία του συλλογικού παρόντος μας όπως το συλλαμβάνει ο ποιητής, και του προσωπικού ιστορικού ενός αφηγητή όπως το μυθοποιεί ο ποιητής. Η δαιδαλώδης αυτή ‘γειτονιά’ εκβάλλει σ’ έναν «Λαβύρινθο», επίκληση στον Βύρωνα Λεοντάρη, ποιητή που, όπως και άλλοι συνομήλικοί του, θαυμάζει ο Π., ευτυχώς χωρίς να μένει υπό την βαριά σκιά του.

~ Χρήστος Σιορίκης, Η πρώτη φορά, εκδ. Αντίποδες, Αθήνα 2018, σελ. 33.

 

Τα δέντρα πολύ ψηλά / Εσύ απλώς μεγαλύτερος / απ’ τον μικρό πύργο / Από τη στέγη / χρυσό νόμισμα / στέλνει όλο το φως / στα γένια σου. Δεν είναι μόνον η πρώτη εκδοτική φορά – αλλά και το ποιητικό βλέμμα τού Χ.Σ. που μοιάζει να συλλαμβάνει τον κόσμο σαν για ‘πρώτη φορά’. Φαινόταν το στόμα του μίμου / τόσο γελαστό // Είπες / «Τα δόντια / είναι ακούραστα στη χαρά». Χωρίς διόλου αυτό να σημαίνει ότι τα 21 ποιήματα του βιβλίου έχουν κάτι το ‘αφελές’ ή το ‘αθώο’, όσο κι αν κρύβουν την τέχνη τους – δηλαδή, την ποιητική μαστοριά τους. «Κλάψε» / του λέει η μάνα του / όπως λέει / «Καλά κάνεις» / στον ουρανό / που βροντά.

ΘΕΑΤΡΟ

~ Bernard-Marie Koltes, Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι, μτφρ.: Δημήτρης Δημητριάδης, εκδ. Άγρα, Αθήνα (επανέκδ.) 2018, σελ. 112 συν 16 σελ. φωτογρ. ένθετο.

 

Μπροστά στο μυστήριο είναι πρέπον ν’ ανοίγεται κανείς και ν’ αποκαλύπτεται ολόκληρος προκειμένου να εξαναγκάσει το μυστήριο ν’ αποκαλυφθεί με τη σειρά του. Πρωτοτυπωμένη το 1990, και εξαντλημένη εδώ και υπερβολικά πολλά χρόνια, επανακυκλοφορεί –με πλουσιότατο επίμετρο απαρτιζόμενο από δέκα κείμενα– αυτή η ‘καντάτα για δύο φωνές’: του Ντήλερ και του Πελάτη που αλληλοπερικυκλώνονται μέσα στην νύχτα. Το αριστουργηματικό θεατρικό έργο τού Κολτές είναι σαν να γράφτηκε απ’ τον Ρακίνα στα τέλη του 20^ου αιώνα: η πυκνότητα και η περιπλοκότητα των επιχειρημάτων συναγωνίζονται την μουσικότητα και την χορευτική κίνηση της γλώσσας. Οι αναμνήσεις είναι τα μυστικά όπλα που κρατά ένας άνθρωπος πάνω του όταν είναι αποστερημένος.

"Βιβλία στο προσκέφαλο"

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Τα βιβλία που περισσότερο σε διαμορφώνουν, τα πιο σημαντικά, ειδικά στην παιδική και νεανική ηλικία, δεν είναι κατ’ ανάγκην και τα πιο ουσιώδη. Σου δείχνουν τον δρόμο – θα φτιαχτεί με άλλα υλικά∙ θα τον βαδίσεις χάρη σε άλλα χαρτιά.

Ευτυχώς, βρίσκονται ακόμα στην βιβλιοθήκη μου Τα ποιήματά μου, παιδική ανθολογία του Μ.Περάνθη (Κένταυρος, 1962), με τα λεπτά μονόχρωμα σχέδια της Παρούλας Παπαβασιλείου∙ από εκεί μού διάβαζε κάθε βράδυ πριν τον ύπνο η μητέρα μου. Εκτός από ‘ποιήματα για παιδιά’ λιγότερο γνωστών ποιητών (πέραν, βεβαίως, του σπουδαίου Ζαχαρία Παπαντωνίου), έχει Σολωμό, Μαβίλη, Καρυωτάκη, Άγρα... (Κάποιος σπόρος θα σπάρθηκε.) Αργότερα, την ίδια θέση πήρε η ποιητική Ανθολογία για παιδιά και νέους του Νικηφόρου Βρεττάκου. (Μα θυμάμαι και το ξεκοκάλισμα, σ’ ένα μόνο απόγευμα στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς, των βιβλίων Λογοτεχνίας –και των Ανθολογίων– του ΟΕΔΒ.)

Για να μείνω σε βιβλία και όχι σε συγγραφείς , πρέπει να περάσω –τέλη του Δημοτικού, αρχές Γυμνασίου– σε ‘ενήλικα’ βιβλία: στον δίτομο Καβάφη του Ικάρου, που πάντα κάπου βρισκόταν μες στο σπίτι, και την απροσδόκητη Μαρία Νεφέλη του Ελύτη, που εισέβαλε μαζί με το Νομπέλ του. Την αποκάλυψη της Κοιλάδας με τους ροδώνες του Εγγονόπουλου, με ευχετήρια αφιέρωση του πατέρα μου. Ελύτη πάλι, κάποιες γιορτές στο βουνό: Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου. Στην αρχή της εφηβείας, νέος ποιητικός ‘οδηγός’: τα Ποιήματα του Σεφέρη. Και, κατά την διάρκειά της, τρεις ανθολογίες που μου άνοιξαν τα μάτια σε τοπία άλλα: La poesie francaise (C.Bonnefoy), 100 British poets (S.Rodman), Anthologie de la poesie japonaise classique (G.Renondeau) – αγορασμένες με το χαρτζιλίκι μου κατά τα μέχρις εξαντλήσεως, τακτικά χαζολογήματα σε «Κάουφμαν», «Παντελίδη, «Καρδαμίτσα». «Επιτέλους, διάβασε και λιγάκι πεζογραφία!» με πείραξε τρυφερά η μητέρα μου όταν ξεκίνησα τις Memoires d’ Hadrien της M.Yourcenar – ή το, και δικό της αγαπημένο, Pride and Prejudice της J.Austen.

Στην αρχή των φοιτητικών χρόνων, ίσως μια διάθεση αυτο-εκπαίδευσης να μ’ έσπρωξε σε δύο τόμους των υποδειγματικών “Fontana Modern Masters”: Eliot του S.Spender και Freud του R.Wollheim∙ εν παραλλήλω (Έλιοτ) ή και πριν (Φρόυντ) από την ανάγνωση των ίδιων των έργων τους. Παρόμοια καθοριστικές και παρόμοιας λειτουργίας, οι ανθολογίες The Foucault Reader (επιμ. P.Rabinow) και A Susan Sontag Reader. Tην ίδια εποχή, από ‘άλλη μεριά’: τα μέχρι το 1990 θεατρικά άπαντα του Pinter∙ όλα τα ποιητικά βιβλία του Thom Gunn και του W.H. Auden∙ μα και τα αστυνομικά διηγήματα των R.Chandler και G.K.Chesterton.

Καθώς ο αναγνώστης ωριμάζει κι αρχίζει να γράφει με αυξανόμενη συνείδηση, οι ‘δρόμοι’ βαθαίνουν και διακλαδίζονται: τα Άπαντα του Σολωμού και του Rene Char∙ κάθε βιβλίο της Anne Carson και τα πρώτα του Adam Phillips (αμφότερες ‘αποκαλύψεις’ φίλου δωρητή)∙ το Εκ του φυσικού και οι Ξεριζωμένοι του Ζέμπαλντ∙ Mrs. Dalloway, To the lighthouse, διηγήματα, ημερολόγια και επιστολές της V.Woolf∙ διηγήματα και γράμματα του Τσέχοφ και του H.James  (μαζί με το Στρίψιμο της βίδας και το The golden bowl)∙ τα δοκίμια του Χρήστου και της Σέμνης Καρούζου.

Ποιον ενδιαφέρουν άραγε όλα αυτά; Αν τα κατέγραψα έτσι, ίσως να ’θελα κυρίως να σταθώ στην σημασία –για καθέναν που διαβάζει, και ιδιαίτερα για όποιον εντέλει καταφέρει να γράψει– των σοβαρά καταστρωμένων βιβλίων για παιδιά∙ της πρόσβασης σε κάθε λογής βιβλία από την νεαρότερη ηλικία∙ της πολλαπλής αξίας της έκθεσης στην ξένη λογοτεχνία από το πρωτότυπο∙ και της μελέτης πολλών ειδών του γραπτού λόγου (εδώ κατέχει εξέχουσα θέση μια προσωπική ‘τριλογία’: A.Watts, The Way of Zen∙ P.Reps (ed.), Zen flesh, Zen bones∙ S.Suzuki, Zen mind, beginner’s mind). Πάντα όπως ορίζει το συνεχώς διαμορφούμενο, μεταβαλλόμενο προσωπικό γούστο που διαπλάθεται (και) χάρη στα τυχαία συναπαντήματα (The essential Rilke, ed. & transl. by G.Kinnell & H.Liebmann, αίφνης, στη Ν.Ζηλανδία!) και στην φαινομενικά δίχως στόχο περιδιάβαση από βιβλίο σε βιβλίο...

 

Παναγιώτης Ιωαννίδης. Διακριτικό και ταυτόχρονα ανήσυχο πρόσωπο της γραφής. Ποιητής, μεταφραστής, δοκιμιογράφος. Με τρία ποιητικά βιβλία στο ενεργητικό του –το τελευταίο «Πολωνία» (Καστανιώτης, 2016, υποψήφιο για το βραβείο ποίησης του «Αναγνώστη»). Μνήμη, απουσία, θραυσματικότητα, λεκτικά παίγνια, φαρσικότητα του πένθους, περιπλάνηση σε εσωτερικούς χώρους και ρευστούς χρόνους. Να κάποια μοτίβα της ποίησης και της ποιητικής του Ιωαννίδη.

Ο σημερινός φιλοξενούμενος της στήλης μας είναι υπεύθυνος για την ποίηση στο «The Books’ Journal», μέλος της συντακτικής ομάδας του «ΦΡΜΚ» και επιμελητής των μηνιαίων ποιητικών αναγνώσεων «Με τα λόγια (γίνεται)». Ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί σε ανθολογίες και περιοδικά στα αγγλικά, γερμανικά, σουηδικά και τουρκικά.

 

~ Δημοσιεύθηκε στο "Ανοιχτό βιβλίο", με επιμέλεια του Μισέλ Φάις, στην "Εφημερίδα των Συντακτών", 24 Οκτωβρίου 2018. Η φωτ. συνόδευε την δημοσίευση.

 

5 χρόνια ποιήματα στο "the books' journal"

Σήμερα κλείνουν 5 χρόνια που έχω την τιμή και την χαρά να επιμελούμαι την σχετική με την ποίηση ύλη του μηνιαίου περιοδικού "The Books' Journal" – χάρη στην ευγενική πρόσκληση του διευθυντή του Ηλία Κανέλλη, και έχοντας λάβει την σκυτάλη από την Μαρία Τοπάλη. Σε κάθε τεύχος δημοσιεύονται ποιήματα πρωτότυπα ή μεταφρασμένα, συνήθως μιάς/ενός ή δυό ποιητ(ρι)ών, πρωτοεμφανιζόμενων ή πεπειραμένων – αλλά και μεγαλύτερα αφιερώματα, καθώς και κριτικές για ποιητικά βιβλία.

Στα 56 τεύχη, λοιπόν, από τον Αύγουστο 2013 έως και τον Ιούλιο 2018, δημοσιεύθηκαν...

... πρωτότυπα ποιήματα 45 ποιητ(ρι)ών (με χρονολογική σειρά δημοσίευσης): Αλεξάνδρας Πλαστήρα, Στέργιου Μήτα, Κώστα Καναβούρη, Αλέξιου Μάινα, Άννας Γρίβα, Σάκη Σερέφα, Βασίλη Θωμόπουλου, Αφροδίτης Παπαγεωργίου, Καλλιρρόης Παπαγεωργίου, Κώστα Πλησιώτη, Βίκυς Τσελεπίδου, Λευτέρη Ζαχαριουδάκη, Θεώνης Κοτίνη, Παυλίνας Μάρβιν, Ηρώς Νικοπούλου, Θοδωρή Ρακόπουλου, Γιώργου Κακαέ, Βασίλη Τσαρνά, Γλυκερίας Μπασδέκη, Δανάης Σιώζιου,  Δήμητρας Χριστοδούλου, Μαίρης Γιόση, Ευγενίας Βάγια, Λένιας Ζαφειροπούλου, Κατερίνας Ηλιοπούλου, Ισμήνης Καρυωτάκη, Τερέζας Κουρούκλη, Δήμητρας Κωτούλα, Ευαγγελίας Λεδάκη, Μάριον-Εμμανουέλας Μανιού, Ειρήνης Συνοδινού, Νάντης Χατζηγεωργίου, Δημήτρη Λεοντζάκου, Μάριου Χατζηπροκοπίου, Θεόδωρου Πανάγου, Ανδρέα Κεντζού, Χρήστου Σακελλαρίδη, Γιάννη Σαρηγιαννίδη, Δήμητρας Κατιώνη, Όλγας Παπακώστα, Γιάννας Μπούκοβα, Νίνας Ρίζου, Κώστα Παπαχαράλαμπου, Έφης Κασούρα, και Αλεξάνδρας Μαραγκοπούλου,

... μεταφρασμένα ποιήματα 22 ποιητ(ρι)ών: Μάριο Πεντρέττι (σε μτφρ. από τα ιταλικά του Τραϊανού Μάνου), Μπράνκο Μίλκοβιτς (σε μτφρ., από το σερβικό πρωτότυπο, το Μόμτσιλο Ράντιτς), Γέσπερ Σβένμπρου και Λι Λι (σε μτφρ., από το σουηδικό πρωτότυπο της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ), Λουκιανού, Παλλαδά, και Νικάρχου από τον Παντελή Μπουκάλα∙ Στέφανου Παπαδόπουλου (σε μτφρ., από το αγγλικό πρωτότυπο, της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ), 12 σύγχρονα χάικου από 5 χώρες (των Lisa Carducci, Mario Chini, Janice Fixter, Allen Ginsberg, Jack Kerouac, René Maublanc, Jane Reichhold, Edoardo Sanguineti, Michael Dylan Welsh, και Richard Wright – σε μεταφράσεις των μελών της Ομάδας Ποίησης του Βρετανικού Συμβουλίου 2015-16, Γιώργου Γιαννόπουλου, Μιχάλη Γραμματά, Αλεξάνδρας Μαραγκοπούλου, Ελένης Μοσχοβάκη, Κώστα Ταπεινού, Μαριλούς Χρυσοχοΐδου, και Ηλία Ψυρούκη), Ιουλιανού από Υπάρχων (σε μετάφραση, από τα αρχαία ελληνικά, του Αντώνη Ψάλτη), Leonard Cohen (σε μετάφραση, από τα αγγλικά, του Δημήτρη Λεοντζάκου), Γουώλτ Γουίτμαν (σε μετάφραση Κατερίνας και Ελένης Ηλιοπούλου), Τζων Φούλλερ (μτφρ.: Χριστιάνα Μυγδάλη), καθώς και...

... κριτικές και άλλα κείμενα: της Άννας Γρίβα για την συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων του Μιχάλη Γκανά∙ του Θοδωρή Ρακόπουλου για δυο ανθολογίες ιταλικής ποίησης: του Σάντρο Πέννα (μτφρ.: Ερρίκος Σοφράς) και του Εουτζένιο Μοντάλε (μτφρ.: Νίκος Αλιφέρης)∙ του Τάκη Σπετσιώτη για την νέα έκδοση των ποιημάτων της Μαρίας Πολυδούρη από την Χριστίνα Ντουνιά∙ του Ορφέα Απέργη για δύο ανθολογίες ελληνικής ποίησης του 20^ου αιώνα: από την Δώρα Μεντή, και από τους Κώστα Παπαγεωργίου και Βαγγέλη Χατζηβασιλείου∙ μια μελέτη του Νικηφόρου Ερράντες, «Pustiá ké ololygmós: Ἐκλογαὶ ἀπὸ τὰ ἀπόκρυφα τραγούδια τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ»∙ ένα κείμενο της Μαίρης Γιόση με αφορμή τους κήπους της Σαπφώς∙ κριτική του Μάριου Χατζηπροκοπίου για το μ_otherpoem του Βασίλη Αμανατίδη, και του Στέργιου Μήτα για το Γιάννης Μαρία Χένριξ του Σάκη Σερέφα, ...

...  αφιερώματα με: 

- 10 ποιήματα της Έμιλυ Ντίκινσον μεταφρασμένα ειδικά (από τις/τους: Αντωνία Γουναροπούλου, Γιάννη Δούκα, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Λένια Ζαφειροπούλου, Στέργιο Μήτα) για την εκδήλωση του «Με τα λόγια (γίνεται)» (‘μτλγ’) προς τιμήν της Αμερικανίδας ποιήτριας τον Μάρτιο 2013 στην Ελληνοαμερικανική Ένωση (ΕΑΕ) (τώρα αναδημοσιεύονται εδώ: https://tbjpoetry.blogspot.com/2014/03/2014.html),
- 2 ποιήματα γραμμένα ειδικά για να συνοδεύσουν το ρεσιτάλ της Λένιας Ζαφειροπούλου (φωνή) και του Νίκου Λάαρη (πιάνο) με τα “Wesendonck Lieder” του Richard Wagner,

- 18 ποιήματα του Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς, μεταφρασμένα ειδικά για την εκδήλωση του ‘μτλγ’ τον Μάρτιο του 2014 στην ΕΑΕ, από τους/τις: Ορφέα Απέργη, Αντωνίας Γουναροπούλου, Γιάννη Δούκα, Λένια Ζαφειροπούλου, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Λένα Καλλέργη, Άρτεμη Μιχαηλίδου, Στέργιο Μήτα, Θοδωρή Χιώτη,
- 18 ποιήματα της Elizabeth Bishop (μαζί με εκτενές εργοβιογραφικό αφήγημα) που είχαν μεταφρασθεί, ειδικά για την εκδήλωση του ‘μτλγ’ τον Μάρτιο 2015 στην ΕΑΕ, από τους Ορφέα Απέργη, Αντωνία Γουναροπούλου-Τουρίκη, Γιάννη Δούκα, Λένια Ζαφειροπούλου, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Παναγιώτη Ιωαννίδη, Λένα Καλλέργη, Στέργιο Μήτα, Άρτεμη Μιχαηλίδου, Κώστα Πλησιώτη, και Θοδωρή Χιώτη,

- 9 ποιήματα για την Έμιλυ Ντίκινσον που γράφτηκαν για την εκδήλωση του ‘μτλγ’ τον Δεκέμβριο του 2015 στην ΕΑΕ, από τις/τους: Άννα Γρίβα, Λένια Ζαφειροπούλου, Δήμητρα Κωτούλα, Παυλίνα Μάρβιν, Γιάννα Μπούκοβα, Αλεξάνδρα Πλαστήρα, Χρήστο Σιορίκη, Δανάη Σιώζιου, και Μαρία Τοπάλη,
- 24 ποιήματα του Robert Duncan (μαζί με εκτενή εργοβιογραφική παρουσίαση) που είχαν μεταφρασθεί ειδικά για την εκδήλωση του ‘μτλγ’ τον Μάρτιο του 2016 στην ΕΑΕ, από τους Ορφέα Απέργη, Μαίρη Γιόση, Αντωνία Γουναροπούλου-Τουρίκη, Γιάννη Δούκα, Λένια Ζαφειροπούλου, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Παναγιώτη Ιωαννίδη, Λένα Καλλέργη, Στέργιο Μήτα, Άρτεμη Μιχαηλίδου, Χριστιάνα Μυγδάλη, Κώστα Πλησιώτη, και Θοδωρή Χιώτη,
- τα 3 κείμενα των Ορφέα Απέργη, Παναγιώτη Ιωαννίδη, και Δήμητρας Κωτούλα, με το γενικό θέμα «Τι ποίηση διαβάζαμε στα ’80’s – τι ποίηση διαβάζουμε απ’ τα ’80’s», που είχαν παρουσιασθεί στην εκδήλωση του «Με τα λόγια (γίνεται)» τον Μάρτιο του 2017, στα πλαίσια της  έκθεσης «GR80’s – Η Ελλάδα του ’80 στην Τεχνόπολη» του Δήμου Αθηναίων,

- 9 ποιήματα για τον Νίκο Εγγονόπουλο, που έγραψαν οι: Ορφέας Απέργης, Άννα Γρίβα, Δήμητρα Κωτούλα, Αλέκος Λούντζης, Παυλίνα Μάρβιν, Όλγα Παπακώστα, Χρήστος Σιορίκης, Γιώργος Σπανός, και Νάντη Χατζηγεωργίου, μετά από πρόσκληση του ‘μτλγ’, για την εκδήλωσή του τον Απρίλιο 2017 στην ΕΑΕ,
- 20 ποιήματα της Marianne Moore (μαζί με εργοβιογραφικό αφήγημα και αποσπάσματα από συνέντευξή της στο “The Paris Review”) που μετέφρασαν οι: Ορφέας Απέργης, Αντωνία Γουναροπούλου, Γιάννης Δούκας, Λένια Ζαφειροπούλου, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Λένα Καλλέργη, Δήμητρα Κωτούλα, Στέργιος Μήτας, Άρτεμις Μιχαηλίδου, Χριστιάνα Μυγδάλη, Κώστας Πλησιώτης, Θοδωρής Χιώτης, ειδικά για την εκδήλωση του ‘μτλγ’ τον Μάρτιο 2017 στην ΕΑΕ, ...

... και τέλος, από το 2015, η ετήσια φθινοπωρινή στήλη “Επιστροφή” με επιλογή ποιημάτων από το έργο των: Νίκου Χουλιαρά, Ελένης Βακαλό, και Ζωής Καρέλλη.

Όλα τα ποιήματα που έχουν φιλοξενηθεί στο περιοδικό από τον Αύγουστο 2013 μέχρι και τον Δεκέμβριο 2016, αναδημοσιεύονται στο ιστολόγιο https://tbjpoetry.blogspot.com/.

Η διαδικασία υποβολής ποιημάτων, πρωτότυπων και μεταφρασμένων, προς δημοσίευση περιγράφεται εδώ.

Με θερμές ευχαριστίες σε όλες/ους όσες/οι συνεισέφεραν την εργασία τους στο περιοδικό, κι ευχές για Καλ(ύτερ)ο υπόλοιπο Καλοκαίρι!

Π.Ι.