αντωνία γουναροπούλου-τουρίκη _ [δυό ποιήματα]

ΥΠΟΔΟΧΗ


Ακούγονταν θρήνοι, λέγαμε "άκουσε, άκου
τραγούδια που ντύνουν τον ερχομό",
κι όταν ξεκρίναμε τη μακριά εκείνη
πομπή, είπαμε "το κακό θά 'ναι,
το εξορίζουν".


Μας καλωσόρισαν δίχως μιλιά
αφήνοντας μπρος μας
το μικρό ξύλινο σπίτι που μας ετοίμαζαν,
το ξύλινο μακρόστενο σπίτι
φερμένο τελεσίδικα πάνω στους ώμους.

*

ΤΟ ΠΕΥΚΟ ΚΑΙ Ο ΦΟΙΝΙΚΑΣ


Πήραν το πεύκο
και μού 'δωσαν φοίνικα - 
μα δεν κουρνιάζουν στους φοίνικες
κοπάδι τα σπουργίτια,
δε στήνουνε δεντρόσπιτα γελώντας τα παιδιά
ούτε κρεμάνε κούνιες.


Εδώ δεν πρόσφερε ποτέ κανείς
ωραίο κι εύθραυστο κολιέ
από χλωρές πευκοβελόνες.




Αυτά τα δύο ποιήματα ξεχώρισα ιδιαιτέρως από το βιβλίο της Α.Γ.-Τ., Το άστρο του Βορρά (Πανδώρα, 2010), βιβλίο γεμάτο καλά πράματα, και την προσωπική φωνή που ακούγεται ευκρινέστατα πιό πάνω. Μιά φωνή που κάθε άλλο παρά φοβάται τον λυρισμό -ακόμα και την κατασυκοφαντημένη, καθότι, φευ, πολλάκις και από παλιά, αθλίως χρησιμοποιηθείσα, "μουσικότητα"- και ξέρει πώς να τον στηρίξει γερά.




[φωτ.: π.ι., ρίο, 2.vii.2011]

γιώργος πρεβεδουράκης _ παλίρροια

Λιγνό απόβραδο στο σκάμμα της Κυριακής
είσαι πενήντα ετών
αύριο
έχεις 
σχολείο. 


Το ποίημα αυτό του Γιώργου Πρεβεδουράκη, από την συλλογή του Στιγμιόγραφο (Πλανόδιον), διάβασε κατά την παρουσίασή του [μιά άλλη εκδοχή της, εδώ] στο πρόσφατο, 31ο Συμπόσιο Ποίησης, ο Θωμάς Τσαλαπάτης. Ο ίδιος ο Γ.Π. διάβασε αποσπάσματα από την σύνθεσή του Κλέφτικο, παράφραση στα σημερινά καθ' ημάς του Ουρλιαχτού του Γκίνσμπεργκ. 


Πολύ θα ήθελα να διαβάσω ή ν' ακούσω όσα θα γεμίσουν τον εύφορο χώρο ανάμεσα στο ακαριαίο βάθος της εξαιρετικής, σύντομης "Παλίρροιας" -που μοιάζει σαν ν' αναπηδά από ένα μελλοντικό βίωμα- και του ορμητικού, πλούσιου, πολιτικού Κλέφτικου.




[φωτ.: π.ι., ρίο, 2.vii.2011]

το ίδιο πράμα λέμε

Βγαίνει απ’ την υπηρεσία του, μ’ ένα μπλουζάκι φορεμένο πάνω απ’ τη στολή – γιά το ξεκάρφωμα. Στα πενήντα μέτρα, πάνω στο πεζοδρόμιο, έχει παρκάρει τη μηχανή του. Την καβαλάει, βάζει μπροστά, και –με μέτριο γκάζι μεν, μα πάντα στο πεζοδρόμιο– φτάνει ώς το φανάρι. Περνά μαζί με τους πεζούς, σχεδόν δεν κοντοστέκεται στη μέση της διασταύρωσης, και διασχίζει διαγώνια τη λεωφόρο, ενώ τ’ αυτοκίνητα γύρω του κινούνται κανονικά προς πάσα κατεύθυνση.

*

Οι δυό ισπανόφωνες φίλες του μιλάνε μεταξύ τους, εκείνος παρεμβαίνει πότε πότε, με τρυφερό καμάρι. Είναι μπλεγμένη η συζήτησή τους, στην αποβάθρα του μετρό. “I’m sorry, I’m…”, διστάζει γιά πολλοστή φορά η μιά. “Listen, listen!”, της λέει αυτός, “Here in Greece, we have a tradition: When we are with friends –and we are friends, no?– we don’t say sorry all the time!”

[φωτ.: "2004, αναπαύου εν ειρήνη" - π.ι., vi.2011]

πότε (δεν) βρίσκεται σε κρίση η ποίηση;

Πότε (δεν) βρίσκεται σε κρίση η ποίηση;

Η ποίηση συλλαμβάνεται εν μέσω βιωματικής κρίσης και γεννάται μέσα από την κρίση της γλωσσικής εκφοράς της. Η βιωματική κρίση πρέπει να διεξέλθει από την διάκριση της επεξεργασμένης μορφής γιά να ελευθερώσει λόγο. Έτσι, μια προσωπική κρίση είναι δυνατόν να ακολουθήσει αυτήν την πορεία –«από μέσα προς τα έξω»– γιά να εναρθρωθεί σε ποίηση. Αλλά πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι παρόμοιο γιά μιά συλλογική –εξαρχής «έξω»– κρίση; Και μπορεί η ίδια η ποίηση γόνιμα να στοχασθεί –χωρίς να ολισθήσει στην συχνά στείρα αυτοαναφορικότητα των ‘ποιημάτων ποιητικής’– γιά το αν η εκφορά της όντως συνιστά ομιλία κοινωνήσιμη, γιά το ποιός αλήθεια μιλά, και σε τι συνίσταται το υλικό της ομιλίας αυτής: η ποιητική γλώσσα;

Ο Γάλλος ποιητής Ρενέ Σαρ (René Char, 1907-1988) έχει ήδη διαμορφωμένη ποιητική φυσιογνωμία όταν, με την έναρξη του Β’Π.Π. το 1939, αποφασίζει να μην δημοσιεύσει τίποτε – και τηρεί την σιωπή αυτή, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ώς το 1945. Αφού πολεμήσει, εντάσσεται αμέσως στην Αντίσταση, την οποία και υπηρετεί με συνέπεια και θαυμαστή αποτελεσματικότητα, ως «λοχαγός Αλέξανδρος». Από το 1943 ώς το 1944, κρατά κάθε είδους σημειώσεις σε ένα τετράδιο. Μετά την απελευθέρωση, πριν το καταστρέψει, αντιγράφει απ’ αυτό ό,τι θα χρησιμοποιήσει ως πρώτη ύλη γιά ένα βιβλίο 237 εδαφίων, Τα φυλλάδια του Ύπνου (όπου «Ύπνος» ο μυθικός αδελφός του Θανάτου).  Δημοσιεύεται το 1946 στην σειρά «Ελπίδα» που διηύθυνε στις εκδόσεις Γκαλλιμάρ ο Καμύ, και σηματοδοτεί την πλήρη ωριμότητα του Σαρ. Τα θραύσματα που συνθέτουν το βιβλίο, κυμαίνονται από παραινέσεις στρατηγικής, περιγραφές αντιστασιακών ενεργειών, αποστροφές εις εαυτόν, αποφθέγματα ηθικής, πολιτικής, αισθητικής και ποιητικής, μέχρι υπαρξιακούς στοχασμούς και θραύσματα υψηλού λυρισμού – όλα διατυπωμένα όμως με μία, κοινή, γλώσσα. Αυτό που κυρίως με ενδιαφέρει εδώ, είναι οι συναρμογές, οι διατυπώσεις που υπηρετούν εξίσου και συγχρόνως τον αισθητικό και τον πολιτικό λογισμό, την ποίηση και την υπαρξιακή αναζήτηση, κ.ο.κ..

Αρχίζοντας, αντίσταση και τέχνη: «1 – Όσο γίνεται, να διδάσκεις πώς να καθίσταται κανείς αποτελεσματικός, ως προς τον επιτεύξιμο στόχο αλλ’ όχι πέραν αυτού. Πέραν αυτού καπνός. Όπου καπνός, εκεί και αλλαγή.» Αντίσταση και υπαρξιακή αναζήτηση: «5 – Δεν ανήκουμε σε κανέναν παρά μόνον στο χρυσό σημείο του φαναριού εκείνου που δεν μας είναι γνωστό, ούτε προσβάσιμο, σε μας που μας κρατάει άγρυπνους το θάρρος και η σιωπή.» Φιλοσοφία, ή αίνιγμα; «86 – Οι αγνότερες σοδειές σπέρνονται σε έδαφος που δεν υπάρχει. Εξαλείφουν την ευγνωμοσύνη και δεν χρωστούν παρά στην άνοιξη.» Πολιτική, τέχνη: «111 – Το φως εκδιώχθηκε από τα μάτια μας. Είναι παραχωμένο κάπου μες στα κόκκαλά μας. Με την σειρά μας το εκδιώκουμε γιά να του επιστρέψουμε το στέμμα του.» Το εδάφιο 195 μοιάζει να δηλώνει την πρόθεση του ποιητή να καταστρέψει το αρχικό τετράδιο, και να το μεταπλάσει. Ίσως να μην είναι τυχαίο πως ο λυρισμός πυκνώνει μετά το ορόσημο αυτό. Μιά υπαινικτική αναφορά σε δύο επιτυχείς αντιστασιακές επιχειρήσεις καταλήγει σ’ έναν λυρικό παροξυσμό: «203 – Έζησα σήμερα ένα λεπτό απόλυτης εξουσίας και απόλυτης ατρωσίας.΄Ημουν κυψέλη που έκανε φτερά γιά τις πηγές του ύψους μ’ όλο το μέλι της κι όλες τις μέλισσές της.» Ακόμα πιό πρόσφορο σε επάλληλες ερμηνείες είναι το τελικό εδάφιο: «237 – Μες στα ερέβη μας, δεν έχει τόπο γιά την Ομορφιά. Όλος ο τόπος είναι γιά την Ομορφιά.» Το «Ρόδο Δρυός», η εκτός αρίθμησης κατακλείδα, θα μπορούσε –εκτός των άλλων– να συνοψίζει την μεταμόρφωση της αντιστασιακής εμπειρίας σε ποιητικό λόγο: «Καθένα από τα γράμματα που συνθέτουν το όνομά σου, ω Ομορφιά, στον τιμητικό κατάλογο των μαρτυρίων, υιοθετεί την λειασμένη απλότητα του ηλίου, εγγράφεται στην γιγάντια φράση που φράζει τον ουρανό, και συνδέεται με τον άνθρωπο που λυσσά να ξεγελάσει το πεπρωμένο του με το αδάμαστο αντίθετό του: την ελπίδα.»

Είναι λοιπόν σαν η κρίσιμη συνθήκη της Αντίστασης –δηλαδή η καθημερινή γειτνίαση με την φρίκη και τον θάνατο– να δημιουργεί μία ποιητική θερμοκρασία τόσο υψηλή, ώστε το έξω, καθώς διέρχεται από το μέσα, να συντήκεται με αυτό: ως ένα σώμα πιά αναδύονται μαζί στην επιφάνεια του λόγου. Έτσι παρακάμπτεται κάθε κακόηχος διδακτισμός ή πολιτική θεωρητικολογία, παρόλο που και η φύση και η μορφή του έργου διακονούν –ποιητικά– τόσο την ηθική, όσο και την πολιτική. Φρονώ, συνεπώς, πως, μαζί με, και χάρη στο σπάνιο τάλαντο, είναι η ανυστερόβουλα βιωμένη ένταση της εξωτερικής κατάστασης που καταφέρνει να την μεταβολίσει σε αληθινή ποίηση, πέρα από ειδολογικά όρια.

Ο κατάτι νεότερος του Σαρ, Σκωτσέζος Γουίλλιαμ Σύντνυ Γκραίαμ (W[illiam]. S[ydney]. Graham, 1918-1986), εξακολουθεί να είναι ένα από τα καλά κρυμμένα μυστικά της μεταπολεμικής Βρετανικής ποίησης, παρά τον εξαρχής θαυμασμό των ομοτέχνων του, και το, μετά τον θάνατό του, αυξανόμενο αναγνωστικό ενδιαφέρον. Ξεκινά γράφοντας μ’ ένα ύφος ερμητικό –ας πούμε ως απόγονος του νεαρού Ώντεν– το οποίο ωστόσο σταδιακά απλοποιεί. Με αυξανόμενη ένταση όμως, τον απασχολούν τα αινίγματα της ποίησης: Ποιός μιλά; Από πού έρχεται η ομιλία αυτή; Μήπως αυτός που ακούει είναι ποιητής εξίσου; Ποιά η φύση και η ενέργεια της γλώσσας; Συχνά, οι ποιητικές του ‘απαντήσεις’ υποστηρίζουν πως η ποιητική λειτουργία είναι μία από τις εκφάνσεις της Φύσης: «Κι η αφήγηση φυτρώνει απ’ το γλυκό κρανίο / Διηγώντας το άνθος στον βολβό του.»[i] Στο βιβλίο τού 1977, Βοηθήματα στις θέσεις τους, γιά πρώτη φορά θα εμφανιστούν ολόκληρα ποιήματα που αποπειρώνται να διερευνήσουν το αίνιγμα. Στα «Πέντε μαθήματα του Γιόχαν Γιόακιμ Κβαντς», ο υπαρκτός αυτός δάσκαλος μουσικής του 18^ου αιώνα εξηγεί σ’ έναν υποθετικό μαθητή του τι σημαίνει η παραγωγή ήχου μέσ’ απ’ το φλάουτο, και ποιά ευθύνη αυτή συνεπάγεται, τόσο προς τους ακροατές, όσο και προς την γενεσιουργό αιτία –θα τολμούσαμε να πούμε: την ιδέα– του ήχου: «Οφείλεις / Νά ’σαι πιστός σ’ αυτόν απ’ όπου μιλάς». 

Ολοένα και περισσότερο έκτοτε, θα αναμετρηθεί κατά μέτωπο με το πρόβλημα της καταγωγής της ποιητικής ομιλίας: «Μόνο σαν φύγει ο νοικάρης / Το κοχύλι μιλά γιά το πέλαγο»[ii], της γλώσσας και της επικοινωνίας: «Γλώσσα, τρομερέ κυκλωτή / Των πάντων, ποιό το όφελος / Ν’ απομονώσω τις λιγοστές μου λέξεις / Σε σαφή σειρά να τις στείλω / Σε αποστολή αυτοκτονίας [...] Ποτέ δεν θα το μάθω.»[iii] Και απολύτως απερίφραστα στα «Πέντε στιχουργήματα που αρχίζουν με την λέξη γλώσσα», το πρώτο εκ των οποίων ξεκινά: «Γλώσσα τώρα με τσάκωσες.», ενώ στο τρίτο διαβάζουμε: «Γλώσσα είναι όταν ο ομιλητής αυτοκτονεί /» –νωρίτερα αυτοκτονούσαν οι λέξεις...– «Με μιά κίνηση εποικοινωνίας και ανακαλύπτει / Και τότε ακόμα πως δεν τον ακούν. Ή γλώσσα είναι / Αυτό που ακούν οι άνθρωποι όταν δεν τους μιλούν.» Τέλος, συχνά διερωτάται προς και γιά το κατά Τσέλαν «απευθύνσιμο Εσύ»: «Αν σ’ είχα συναντήσει  περπατώντας νωρίτερα / Με το φως της ποίησης καλύτερο / Ίσως να ’χαμε μιλήσει και πει / Τα ονόματά μας ο ένας στον άλλον.»[iv] Και: «Ήθελες κάτι να πεις; / Πες μου το σχήμα όσο κι αν είναι αχνό / Και θα σου φτιάξω μιά σιωπή. // Τότε θα μπορείς μέσα της να πεις ό,τι / Θέλεις να σε ακούσεις να λες / Αποκομμένο με λέξεις από λέξεις άλλες.»[v]

Είναι, νομίζω, η απόφαση –ή η κλίση– του Γκραίαμ, τα αινίγματα της ποιητικής δημιουργίας, της ποιητικής επικοινωνίας, και του οργάνου τους, δηλαδή της ποιητικής γλώσσας, να τα αντιμετωπίσει με εξίσου αινιγματικούς όρους, που καθιστά το παρακινδυνευμένο αυτό εγχείρημα –το πολλάκις καταλήξαν σε τετριμμένες εξομολογήσεις– ευτυχές: δηλαδή ποιητικώς ενδιαφέρον.

Εν κατακλείδι, με τα παραδείγματα του Σαρ και του Γκραίαμ προσπάθησα να αναδείξω –επιγραμματικά, κατ’ ανάγκην– δύο επιτυχείς, κατά την γνώμη μου, απαντήσεις στα δύο αρχικά μου ερωτήματα. Ώστε να μου επιτρέπεται, ελπίζω, να ανάψω εντέλει το πυροτέχνημα του τίτλου: η ποίηση που είναι άξια του ονόματός της, ακριβώς επειδή βρίσκεται διαρκώς σε κρίση, δεν «περνάει κρίση» ποτέ.

---

[i] «Ο αφηγητής», Τα επτά ταξίδια (1944)

[ii] «Βοηθήματα στις θέσεις τους» / 48, Βοηθήματα στις θέσεις τους (1977)

[iii] «Βοηθήματα στις θέσεις τους» / 35, »     

[iv] «Το κρυφό όνομα», »

[v] «Αν μόνο γιά σένα μιλώ» (ποίημα εκτός συλλογής, του 1977)

 Πηγές

1. René Char, Oeuvres complètes, Bibliothèque de la Pléiade / Gallimard, 1998.

2.    »  , Dans l’ atelier du poète, Quarto / Gallimard, 2003.

3.    »  , Feuillets d’ Hypnos, FolioPlus Classiques, 2009.

4. W.S. Graham, New Collected Poems, Faber and Faber, 2005.

  Σημ.: Όλες οι μεταφράσεις είναι του υπογράφοντος. Το κείμενο εκφωνήθηκε, ως προσκεκλημένη ανακοίνωση, στο 31ο Συμπόσιο Ποίησης, 30.6 - 3.7.2011, Πανεπιστήμιο Πατρών, Ρίο, και δημοσιεύθηκε στον οικείο τόμο των πρακτικών, Ποίηση και Κρίση (Μανδραγόρας, 2013). 

ποίηση και κρίση

Η ποίηση συλλαμβάνεται εν μέσω βιωματικής κρίσης και γεννάται μέσα από την κρίση της γλωσσικής εκφοράς της. Η βιωματική κρίση πρέπει να διεξέλθει από την διάκριση της επεξεργασμένης μορφής γιά να ελευθερώσει λόγο. Όμως, αν μια προσωπική κρίση είναι δυνατόν να ακολουθήσει αυτήν την πορεία –«από μέσα προς τα έξω»– γιά να εναρθρωθεί σε ποίηση, πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι παρόμοιο γιά μιά συλλογική –εξαρχής «έξω»– κρίση; Και μπορεί η ίδια η ποίηση γόνιμα να στοχασθεί –χωρίς να ολισθήσει στην αυτοαναφορικότητα των ‘ποιημάτων ποιητικής’– γιά το αν η εκφορά της όντως συνιστά ομιλία κοινωνήσιμη; 


Με παραδείγματα από τον René Char και τον W.S. Graham, σε μιά ανακοίνωση (την Παρασκευή 1 Ιουλίου, στην συνεδρία των 09:30 π.μ.) στο 31ο Συμπόσιο Ποίησης με θέμα "Ποίηση και κρίση" (Ρίο, 30 Ιουνίου-3 Ιουλίου 2011), θα επιχειρήσω να ισχυρισθώ ότι η ποίηση βρίσκεται διαρκώς σε κρίση, όμως –και εξ αυτού– ποτέ δεν «περνάει κρίση».


[φωτ.: π.ι., vi.2011]

το σωσίβιο στο κουτί

την τρίτη, 7 ιουνίου 2011, στις 21:00, στην εκπομπή "βιβλία στο κουτί" (ετ1) των κατερίνας σχινά, βαγγέλη χατζηβασιλείου και μανώλη πιμπλή, σε σκηνοθεσία της πέννυς παναγιωτοπούλου, διαβάστηκαν δύο ποιήματα από το σωσίβιο: ο "κήπος" και η

Αρχή του χειμώνα

Τα δέντρα είχαν σταθεί στη σειρά

η βροχή δεν ερχόταν

Το φθινόπωρο σήκωνε επανάσταση μέσα στα φύλλα

Από ψηλά, φαινόταν καθαρά πως εννιά δέντρα

κρατούσανε ένα χλωρό τετράγωνο –

βαστούσαν ακόμα στη σκιά τους

ένα κομμάτι καλοκαιριού

Όμως εκεί άγγελοι του χειμώνα

ήρθαν δυο αγριοπερίστερα

με το λευκό περιδέραιο πάνω στο ρόδινο λαιμό

Εκεί, σχεδίασαν τη ζωή τους μαζί –

στο τέλος του καλοκαιριού στην αρχή του χειμώνα

[φωτ.: π.ι., v.2011]

ραβασάκι

1 Ιουνίου 2011, 23:54

"Όποιο χέρι σηκώνεται πάνω σε [ονομάτισε όποιον κατατρεγμένο νομίζεις], πρέπει να κόβεται." Μπορούμε να συνεχίσουμε την λογική ακολουθία: "Όποιο χέρι γράφει προτρέποντας να κόβεται οιοδήποτε χέρι γιά οιονδήποτε λόγο, πρέπει επίσης να κόβεται." Και ούτωκαθεξής. Έως ότου, έχοντας ξεμείνει προ πολλού από μυαλό, να μείνουμε εντέλει όλοι και χωρίς χέρια.

[από εδώ]

αποκαθήλωση + μεγάλο σάββατο

δυό ποιήματα στο books' journal, τ. 8, ιούνιος 2011


[φωτ.: π.ι., v.2011]

ευρυχωρία

Στη στάση, βγάζει από το discman του τον κοντρατενόρο David Daniels που τραγουδάει Μπαχ, και βάζει Καζαντζίδη: Στην Ανατολή.


[φωτ.: π.ι., 14.v.2011 - άλλες εδώ]

συλλογή τροφίμων _ παρασκευή 20 μαΐου, πλ. μετρό πανόρμου

••• ενημέρωση 26.v.2011: ο απολογισμός της δράσης, εδώ


Αυτήν την Παρασκευή, 20 Μαΐου, στην πλατεία του σταθμού Μετρό "Πανόρμου", από τις 6 ώς τις 9 το απόγευμα, σε διοργάνωση της ομάδας Atenistas Care, μαζεύουμε τρόφιμα και είδη προσωπικής υγιεινής με σκοπό την ενίσχυση τεσσάρων οργανώσεων που εργάζονται καθημερινά για να καλύψουν βασικές ανάγκες απόρων συμπολιτών μας:

- Κλίμακα: ΜΚΟ που διατηρεί ξενώνα για αστέγους και διοργανώνει συσσίτια.

- Μαγειρική της αγάπης: Ομάδα Πολιτών που διοργανώνει συσσίτια σε απόρους, αστέγους

- Ονήσιμος: Σύλλογος συμπαράστασης κρατουμένων και αποφυλακισμένων.

- Φροντίδα: ΜΚΟ που λειτουργεί ξενώνα κακοποιημένων γυναικών και των παιδιών τους

Φέρνουμε:

Τρόφιμα: λάδι, όσπρια, μακαρόνια, ρύζι, γάλα, ζάχαρη, αλάτι 

Είδη προσωπικής υγιεινής: σαμπουάν, αφρόλουτρο, χαρτί υγείας, χαρτοπετσέτες, σερβιέτες

• email επικοινωνίας δράσης:  care@atenistas.gr

μπιλλιεττάκι στην αδελφή μου _ 27 απριλίου 2011, 21:04

"Είπαμε να βγούμε μιά 
ανοιξιάτικη φωτογραφία, 
κι ήμαστε όλοι με μαύρα."


[από εδώ]

'τα χέρια του ύπνου' @ "εικονο-ποίηση"

 

Το έργο μου Τα χέρια του Ύπνου, με φωτογραφίες μου και ποίηση του Ρενέ Σαρ , παρουσιάζεται στα πλαίσια της ομαδικής έκθεσης "εικονο-ποίηση", στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη, 12-26 Μαρτίου 2011. 

Ακολουθούν τα κείμενα και οι εικόνες που το απαρτίζουν. Τέλος, μια περιγραφή της υλικής μορφής του έργου.

 

*

 

To έργο είναι μια εγκατάσταση με λέξεις και εικόνες.

Πάνω σε ένα τραπέζι, έχουν τοποθετηθεί αντικρυστά, δύο πανομοιότυπα χειροποίητα ολιγοσέλιδα λευκώματα. Πάνω σε επτά ασπρόμαυρες φωτογραφίες μου διαφόρων χεριών, 'πέφτουν' επτά σελίδες ρυζόχαρτου με τυπωμένα, μεταφρασμένα από εμένα -και ακόμη αδημοσίευτα-, χωρία του έργου του Γάλλου ποιητή (και αντιστασιακού κατά τον Β' Π.Π.) Rene Char, Feuillets d' Hypnos (1946). 

Τα δύο λευκώματα έχουν την εξής διαφορά: στο ένα, οι εικόνες είναι φωτοαντίγραφα των πρωτότυπων τυπωμάτων, ενώ στο άλλο, οι σελίδες των λέξεων είναι φωτοαντίγραφα των πρωτότυπων εκτυπώσεων.

Κάθε λεύκωμα κλείνει με μια σελίδα όπου είναι τυπωμένο το κείμενο που ακολουθεί:

 

 

Παναγιώτης Ιωαννίδης – πάνω σε ποίηση του Ρενέ Σαρ

 

τα Χέρια του Ύπνου

 

Τα Feuillets d’ Hypnos –τα Φυλλάδια του Ύπνου– είναι το δεύτερο βιβλίο που ο René Char εξέδωσε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1946, μην έχοντας δημοσιεύσει τίποτα από το 1939. Προέκυψε κυριολεκτικώς από το λύσιμο σε φυλλάδια του τετραδίου όπου κρατούσε σημειώσεις κατά την διάρκεια της συμμετοχής του, ως ‘λοχαγός Αλέξανδρος’, στην γαλλική Αντίσταση. Από την επεξεργασία εκείνου του υλικού –που το ξαναβρήκε αναπάντεχα στην κρυψώνα του μες σ’ έναν πέτρινο τοίχο και, αφού αντέγραψε ό,τι του ‘χρειαζόταν’, το κατέστρεψε, διασώζοντας, ως δείγμα, μόνο μιά σελίδα του– προέκυψαν διακόσιες τριάντα επτά πεζόμορφες ‘σημειώσεις’: παραινέσεις γιά την σωστή συμπεριφορά του αντάρτη, ελλειπτικές περιγραφές στρατιωτικών επιχειρήσεων, πυκνοί στοχασμοί, και σπάνιες λυρικές φυγές. Η ανάγκη της επιβίωσης –σωματικής και ψυχικής– μες στον ζόφο του ναζισμού, τον στρέφει ξανά και ξανά στην αναζήτηση του φωτός και στην απεύθυνση στο Εσύ – μέσ’ απ’ το προσωπείο του Ύπνου, αδελφού του Θανάτου. 

 

Του ύπνου που, μες στον χειμώνα, διασώζει την ζωή. 

 

Πάνω από το τραπέζι όπου έγραφε, είχε καρφιτσωμένη μιάν εικόνα του πίνακα του Georges de la Tour, Ο Φυλακισμένος (που σήμερα θεωρείται ότι απεικονίζει μάλλον τον Ιώβ καθώς τον εμπαίζει η γυναίκα του): το ασφυκτικό καδράρισμα των δύο μορφών, οι μεγάλες σκοτεινές επιφάνειες, το απόκοσμα άπλετο φως ενός κεριού, και η ευγλωττία των χεριών, συνθέτουν την αινιγματική γοητεία αυτού του έργου.

 

Σκέφτηκα να δέσω, αφού τα μετέφρασα, κάποια απ’ αυτά τα ‘εις εαυτόν’ του Ρενέ Σαρ (σε επιστολή του, προσπαθώντας να περιγράψει την νέα αυτή τροπή στο έργο του, αυτοπαρομοιάζεται, σαρκάζοντας ελαφρώς, με τον Μάρκο Αυρήλιο),μαζί με χέρια –λυτά ή πλεγμένα– αγαπημένων μου προσώπων ή αγνώστων. Τα δύο πανομοιότυπα τετράδια που προέκυψαν, αποτελούνται από εκτυπώσεις και φωτοαντίγραφά τους: στο ένα τετράδιο, οι λέξεις είναι στο πρωτότυπο τύπωμα, ενώ οι εικόνες σε φωτοαντίγραφα – στο άλλο, το αντίστροφο.