φιλιά στα χρόνια

Στα ολόσγουρα που ορχιούνται σχοίνα
πάει κι έρχεται μιαν άσπρη αχτίνα.
Σε αλγεινά ξάστερη ατμοσφαίρα
ξεθύμαινε, ένα γύρο, η μέρα...

Τα δάχτυλα είναι ειρμός και τρίλλια,
μα η σάρκα -πόλεμος κι ωχρότης-
αυτή γυρίζει στον εαυτό της
να καταπιή το ευχαριστώ της.

Ώρες που πέρασαν και πάνε,
μια μια ξυπνάνε και μιλάνε.
Σημάδι το σημάδι βρίσκει:
χιόνια, νερά, των νερών ίσκιοι...

Μέσα απ' τους δρόμους κι απ' τα χρόνια,
αχ, πάμε για φιλιά στα χιόνια;
[cut-up με βάση το ποίημα του τέλλου άγρα, "για φιλιά στα χιόνια", από το βιβλίο του, "τριαντάφυλλα μιανής μέρας", που εκδόθηκε μετά τον θάνατό του από τον κώστα στεργιόπουλο. 

φωτ.: π.ι., 2009]

ο α. απορεί

Συγγνώμη, αλλά κάτι δεν πρέπει να γραφτεί στον κενό χώρο;
Πού θα οδηγήσουν όλα αυτά; Καλά, ας υποθέσουμε πως δεν οδηγούν πουθενά... αλλά πού στην ευχή θα οδηγήσουν;

- ο Τσέχοφ σε υστερόγραφο προς τον αδελφό του Αλέξανδρο, 8. xi.1882

[φωτ.: π.ι., vi.2012]

et un autre maître encore

Ο μόνος τρόπος ν' αντιμετωπίσουμε έναν κόσμο χωρίς ελευθερία είναι να γίνουμε τόσο απόλυτα ελεύθεροι ώστε να κάνουμε την ίδια την ύπαρξή μας, πράξη εξέγερσης.

- Αλμπέρ Καμύ, Ο Εξεγερμένος Άνθρωπος

‎[νομίζω πως θα μπορούσε κανείς να αντικαταστήσει το ουσιαστικό "ελευθερία" και το επίθετο "ελεύθεροι", με "χ(ο)" και "χ(ε)", αντιστοίχως -όπου "χ(ο)" ό,τι νιώθει ότι [τού] λείπει απ' τον κόσμο- και την φράση "πράξη εξέγερσης" με την φράση "παράδειγμα χ(ο[στην γενική])" - και η πρόταση του καμύ να εξακολουθεί να διατηρεί την δύναμή της]

[μτφρ.: π.ι. / φωτ.: vi.2012, π.ι.]

the master

«Η ζωή είναι, πράγματι, μάχη. Το κακό είναι αύθαδες και ισχυρό – η ομορφιά μαγευτική, αλλά σπάνια – η καλοσύνη ιδιαίτερα επιρρεπής στην αδυναμία – η ανοησία ιδιαίτερα επιρρεπής στην πρόκληση – η πονηριά τείνει να θριαμβεύει – οι βλάκες να κατέχουν σπουδαίες θέσεις, οι νουνεχείς μικρές, και η ανθρωπότης γενικά να δυστυχεί. Αλλά ο κόσμος ως έχει δεν είναι στενή αυταπάτη, ούτε φάσμα, ούτε εφιάλτης νυχτερινός – ξυπνούμε εντός του, εις τους αιώνας των αιώνων – και δεν μπορούμε μήτε να τον ξεχάσουμε μήτε να τον απαρνηθούμε μήτε να τον παραμερίσουμε.»

― Henry James, Theory of Fiction

[μτφρ.: π.ι. / φωτ.: π.ι., vi.2012]

άντον και διονύσιος / μήτσος και στυλιανός

τα πρωινά -στην στάση, στο λεωφορείο- διαβάζω τον -ως συνήθως αριστουργηματικό- "τσέχωφ - περισσότερη ελευθερία" του μήτσου αλεξανδρόπουλου. τα βράδια, τον σολωμό στην έκδοση [1994] του αλεξίου

αίφνης νιώθω κάπως να συνομιλούν -μέσα μου τουλάχιστον- αυτοί οι δυό. ή αυτοί οι τέσσερις, ακριβέστερα

[φωτ.: π.ι., v.2012]

στην σκιά του

Το να επιχειρείς να μεταφράσεις ποίηση στον τόπο όπου οι ιερείς του Απόλλωνα μετέφραζαν τους ψιθύρους της Πυθίας σε πολύσημους στίχους, είναι άραγε καλή ιδέα – ή πρόκληση προς τον Μουσηγέτη Θεό;

Όπως και να ’χει, στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, την περασμένη εβδομάδα, δοκιμάσαμε, και το ευχαριστηθήκαμε: μια ομάδα Ελλήνων ποιητών (ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος και ο Βασίλης Μανουσάκης -συνδιοργανωτές του Εργαστηρίου-, η Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, η Δήμητρα Κωτούλα, ο Άρης Κουτούγκος, ο Άγγελος Παρθένης, η Κάλλια Παπαδάκη, ο Θανάσης Πολυζωίδης, και ο γράφων) και η μεταφράστρια Έλενα Σταγκουράκη, μετέφρασαν ποιήματα των αγγλόφωνων ποιητριών Μόιρα Ήγκαν, Αντριάννας Καλφοπούλου, Φιόνα Σάμσον, και Ελαίην Φάινσταϊν – και μεταφράστηκαν απ’ αυτές, καθώς και από τον μεταφραστή Ρίτσαρντ Πηρς. Τρεις μέρες σκληρής δουλειάς – χωρίς πλάκα: με καθημερινό ρυθμό ένα ποίημα ανά δύο ώρες, όταν έφτανε δύο το μεσημέρι, και παρά ένα καλό πρωινό στις εννιά, πεινούσα σαν λύκος. (Ας είναι καλά τα θεϊκά, σπιτικά φαγάκια τού «Βάκχου»!) Το απόγευμα ξανακοιτάγαμε τις μεταφράσεις (τσάμπα κουβάλησα τα μπανιερά, που μείναν στο αυτοκίνητο), ώστε ν’ αναγνωστούν το βράδυ, υπό τους φθίνοντες ήχους των τζιτζικιών, καθώς έσβηνε το φως.

Και την τετάρτη μέρα, οι κόποι μας παρουσιάστηκαν –μαζί με μεταφράσεις ποιημάτων του Μάικλ Σύμμονς Ρόμπερτς, που δεν κατάφερε να ’ρθει στους Δελφούς, καθώς και ποιημάτων Ελλήνων ποιητών που είχαν μεταφραστεί παλιότερα– στον κατάμεστο κήπο του πάντα φιλόξενου Athens Center, υπό την αιγίδα του British Council.

Ήταν παράξενη αίσθηση, και βαθύτατη ικανοποίηση, να νιώθεις σχέσεις να ανθίζουν μέσα από την ανταλλαγή των μοιρασμένων λέξεων, και την δουλειά πλάι πλάι – προσβλέπουμε και στο μέλλον.

[φωτ.: π.ι., 2006]

park łazienki

Ο σκίουρος έχωνε τη μουσούδα του στο βρεγμένο γρασίδι
Η φουντωτή ουρά του ερέθιζε τα παγώνια
που τριγύριζαν κρώζοντας 
στα παρτέρια και στις βεράντες
Tα νύχια τους χτυπούσαν την πέτρα

Ο Πονιατόβσκι, ο τελευταίος βασιλιάς, έκανε ύπνο ανήσυχο
Στο διπλανό δωμάτιο αγρυπνούσε ο Ρυξ, ο έμπιστός του
Yπασπιστής, διαχειριστής, αργότερα ευγενής
-με θυρεό το Δαχτυλίδι-
ένας φτωχός κουρέας απ' τη Φλάνδρα σαν έφτανε στη Βαρσοβία

Το μικρό Παλάτι των Νερών έστεκε ανύποπτο σα γέφυρα στη λίμνη
- σε λίγα χρόνια η χώρα θα σχιζότανε στα τρία
σε καμμιά σαρανταπενταριά ακόμη, μιά νύχτα Νοεμβρίου
γρήγορα κι αθόρυβα θα πέρναγαν απ' τα πλακόστρωτα να φτάσουνε στο Mπελβεντέρε
ξεσηκωμένοι απ’ τον στρατώνα τους στην άλλη άκρη του Πάρκου
οι νεαροί επίλεκτοι του Ρώσου Αρχιδούκα Κωνσταντίνου
Εκείνος ντύθηκε γυναίκα ξέφυγε
μα άλλη μιά επανάσταση πνίγηκε στο ματωμένο Βασίλειο της Πολωνίας

Που θα έπαυε τέλος να υπάρχει μετά την επόμενη

Τριάντα τρία χρόνια αργότερα
οι γυναίκες ντύθηκαν στα μαύρα
πούλησαν κρύψαν τα κοσμήματα και φόρεσαν 
σιδερένιες αλυσίδες


["Το Πάρκο των Λουτρών", στην Βαρσοβία - ένα 'πολωνικό' ποίημα, στο αφιέρωμα "Ποιήματα με πολιτική ανάγνωση" του περιοδικού ".poema..". 
Φωτ.: Π.Ι.., Łódź, iii.2010]

τρία ποιήματα για τις μέρες που 'ρχονται

ΚΕΡΙ ΑΝΑΜΜΕΝΟ 

Τούτη την άνοιξη πρώτη μου φορά

κράτησα δυο κεριά στον Επιτάφιο

Εγώ που δεν πολυπιστεύω

Όμως εδώ και τρία χρόνια

ανάβω πάντα δυο κεράκια

στα πιο μικρά ξωκκλήσια

Επειδή λέμε η ψυχή τρεμοσβήνει

εγώ τα ανάβω με επίμονη αφέλεια

και προσδοκία πιστού

Ύστερα λέμε – έσβησε

Όμως ποτέ δε θα ξεχάσω

πώς άστραψε το πρόσωπό σου αυστηρό

όταν με είδες κάποια νύχτα να φυσάω

τη φλόγα του κεριού

Του παίρνεις την ψυχή. Ποτέ

να μην το σβήνεις έτσι. Πάντα

με σαλιωμένα δάχτυλα ν' αγγίζεις το φιτίλι

– μες στο χέρι σου

μάζευε τη φλόγα μην 

τη σκορπάς στον αέρα

Από τότε προσέχω πάντα

χωρίς να εξηγώ κι ας με πειράζουν

για τούτη την παράξενη φροντίδα. Αξίζει

τον κόπο να βρέχεις τα δάχτυλα

τρυφερά να πιάνεις τη φλόγα

αξίζει τον κόπο

ο ελάχιστος κίνδυνος μήπως καεί

το διστακτικό δειλό σου χέρι

– μήπως σε κάψει μια ψυχή

που –προσωρινά– αποσύρεται

Όμως εχθές πριν κοιμηθώ ξεχάστηκα

φύσηξα τη φλόγα – ο τοίχος πάνω

από το παραπανίσιο μαξιλάρι πιτσιλίστηκε

λειωμένο κερί

Μ' έπιασε τότε ένα παράπονο

Λες ήταν άνθρωπος – και έφταιγα εγώ

[από Το σωσίβιο, Καστανιώτης, 2008, β'2009]

ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΗ

  

Εκ των υστέρων όλα εξηγούνται

Γιατί όλοι αποκοιμήθηκαν

γιατί ο φίλος δείλιασε

γιατί θα είναι πάντα ένας άγνωστος

αυτός που τρυφερά θα εκτελεί

την τελευταία χειρονομία

Το σώμα κατεβαίνει

βαρύ απόκοσμο

Τσακίζουνε τα χέρια για να το αποθέσουν

στο άστρωτο σεντόνι

*

Αντικρίζοντας έχανα το πρόσωπο

Η εικόνα παύει – η δύναμή της σκορπίζεται

Από τώρα κι ύστερα θραύσματα φαντασίας μόνο

θα δοκιμάζουν να την ανασυνθέσουν – μάταια

με υλικά που θα απέχουν πάντα απ’ το να είναι

ακριβώς τα κατάλληλα

Η εικόνα σπάζει – όμως επιτέλους

το σώμα θα αναπαυθεί

το σώμα που ένιωσε πολύ αργά τι είχε αναλάβει

για τι προοριζόταν σιωπηλά από την αρχή

Αφού αυτά έχουν ξανασυμβεί

Είναι απλώς μια επανάληψη

γνωστών κινήσεων αναπόφευκτης αλληλοδιαδοχής

[«The books' journal», τ. 8, Ιούνιος 2011 - πλέον στον Ακάλυπτο, εκδ. Καστανιώτη 2013]

ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ

Άντρες βαστάζουν τις γωνιές

ημιανάπαυση

Ο σκύλος σκύβει πάνω απ’ τον αφέντη –

η πέτρα σπασμένη πεταμένη

χάσκει σκοτεινή δροσιά

Κι οι τρεις μαζί κοιτάζονται

χαρμόσυνα φιλιούνται

στόμα με στόμα

Άνοιξη κι έφυγε

[«The books' journal», τ. 8, Ιούνιος 2011 - πλέον στον Ακάλυπτο, εκδ. Καστανιώτη 2013]

[φωτ.: π.ι., 2003-2006]

ménage à trois

καθρέφτης συρματόπλεγμα 
πανωφόρι ανεμίζει 
πάνω απ' το άδειο κομοδίνο


[impromptu 'haiku' πάνω σε τούτη τη βερολινέζικη εικόνα, που υπέδειξε η παυλίνα μάρβιν και απαθανάτισε η δανάη σιώζιου]

αρχειοθέτηση

φύλλο φτερό η τρέχουσα "λάιφο". έσκισα:


- [ως συνήθως] την συνέντευξη του λευτέρη βογιατζή στον σταύρο διοσκουρίδη - για να τη χώσω μέσα σε κάποιο πρόγραμμα παράστασής του


- το άρθρο του νίκου τριανταφυλλίδη για τους ποιητές του "μπάγκειου" - αυτό θα μπει μες στη χαμηλή φωνή του αναγνωστάκη


- τις "καντάτες των θεών" -το εξαιρετικής ποιότητας, όπως κι αν το δεις- εναρκτήριο κομμάτι τής στήλης "classical" [εν αναμονή καλύτερου τίτλου, ίσως;] της έρσης σαράτση της "λέσχης του δίσκου", για τις καντάτες του μπαχ υπό τον γκάρντινερ στην δική του εταιρεία, "sdg" - αυτό μες σε κάποιο απ' τα σιντί της σειράς


[αυτού του τύπου η αρχειοθέτηση αποκομμάτων εντύπων, μες σε βιβλία ή δίσκους, είναι και η μόνη που έχω βρει να λειτουργεί, για μένα]


[φωτ.: π.ι., xii.2011]

"με τα λόγια [γίνεται]" _ η συνέχεια

το αρχείο [για όσα χάσατε ή θέλετε να ξαναθυμηθείτε]: http://metalogiaginetai.blogspot.com/


η σελίδα [για έγκαιρη ενημέρωση για τις εκδηλώσεις]: https://www.facebook.com/pages/με τα λόγια γίνεται/222877811136617


η ομάδα [για συζήτηση, και για να λαμβάνετε προσκλήσεις για τις εκδηλώσεις]: https://www.facebook.com/groups/346327462065881/

η δύναμη του γούστου

Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΓΟΥΣΤΟΥ

Στην Καθηγήτρια Ιζυντόρα Ντάιμπσκα

Δεν χρειάστηκε κάνα σπουδαίο φρόνημα

γιά την άρνηση τη διαφωνία την επιμονή

ένα ίχνος αναγκαίου θάρρους τό ’χαμε

μα κατ’ ουσίαν ήταν ζήτημα γούστου

Ναι γούστου

που έχει ίνες ψυχής και χόνδρους συνείδησης

Ποιός ξέρει αν ήταν μεγαλύτερος και νοστιμότερος ο πειρασμός

αν μας είχανε στείλει γυναίκες ροδαλές και λεπτές σαν γκοφρέτες

ή πλάσματα φανταστικά του Ιερώνυμου Μπος

μα με τι έμοιαζε η κόλαση τότε

λάκκος λάσπης στενό μαχαιροβγάλτη στρατώνας

που λεγότανε Θέμιδος Μέλαθρον

ένας ψευτοΜεφιστοφελής με σακκάκι του Λένιν

έστειλε τα εγγόνια της Ηούς στο χωράφι

αγόρια με πρόσωπα πατατοφάγων

κακάσχημα κορίτσια με κόκκινα χέρια

Ειλικρινά η ρητορεία τους ήταν απλώς της πλάκας

(ο Μάρκος Τύλλιος στριφογύριζε στον τάφο του)

άλυσοι ταυτολογιών ολίγες παραπαίουσες έννοιες

διαλεκτική βασανιστών συλλογισμός δίχως χάρη

σύνταξη στερημένη από την ομορφιά της υποτακτικής

Τωόντι η αισθητική μπορεί να χρησιμεύσει στη ζωή

δεν πρέπει να αμελούμε την μελέτη του ωραίου

Πριν συγκατατεθούμε ας εξετάζουμε εξονυχιστικά

αρχιτεκτονικές μορφές ρυθμούς της γκάιντας και του τύμπανου

τα επίσημα χρώματα τις χυδαίες τελετές της ταφής

Τα μάτια και τ’ αυτιά μας να υποταχθούν αρνήθηκαν

πριγκηπικές οι αισθήσεις μας επέλεξαν εξορία υπερήφανη

Δεν χρειάστηκε κάνα σπουδαίο φρόνημα

ένα ίχνος αναγκαίου θάρρους τό ’χαμε

μα κατ’ ουσίαν ήταν ζήτημα γούστου

Ναι γούστου

που σου λέει να αποχωρήσεις μ’ αηδία ν’ αποστρέψεις το βλέμμα την περιφρόνησή σου να φτύσεις κατάμουτρα

ακόμα κι αν γιά τούτο πέσει του σώματός σου το ακριβό κιονόκρανο

η κεφαλή

*

Τώρα που κυκλοφόρησε το 6ο τεύχος του "Τεφλόν", μου 'επιτρέπεται' να αναρτήσω εδώ αυτό το ποίημα, που δημοσιεύτηκε στο προηγούμενο, 5ο τεύχος.

Είναι κρίμα να μην μπορούμε στα ελληνικά να χρησιμοποιήσουμε, αντί για το "γούστο", τις κυριολεκτικές μεταφράσεις: «γεύση», ή «όρεξη». Όπως και να 'χει πάντως, η επίκληση της αισθητικής αποστροφής ως αιτίας για την μη συνεργασία τους με το καθεστώς, ήταν, φαίνεται, κοινός τόπος για όσους εξηγούσαν την στάση τους στην κομμουνιστική Πολωνία. (Λέγεται ότι κάτι αντίστοιχο είχε πει και ο Λουτοσλάφσκι.)

Το ποίημα περιέχεται στο βιβλίο Ανταπόκριση από μιά πολιορκημένη πόλη, που εκδόθηκε το 1983: έχει ήδη αναφανεί, δηλαδή, η ελπίδα της «Αλληλεγγύης» του Γκντάινσκ, αλλά η χώρα περνά άλλη μιά σκοτεινή δικτατορία. Είναι αφιερωμένο στην Πολωνέζα φιλόσοφο Ιζυντόρα Ντάιμπσκα, η οποία γεννήθηκε στο –νυν εν Ουκρανία– Λβουβ. Υπήρξε μέλος του παράνομου πανεπιστήμιου που λειτουργούσε υπό την ναζιστική κατοχή, και μετέπειτα καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Φιλοσοφίας του Γιαγκελλόνιου Πανεπιστημίου της Κρακοβίας, θέση από την οποία οι αρχές την απομάκρυναν την δεκαετία του 1960, λόγω της κριτικής που ασκούσε στον μαρξισμό.

Η απόδοσή μου στα ελληνικά στηρίχτηκε στην αγγλική μετάφραση της Alissa Valles [Z. Herbert, The Collected Poems - 1956-1998, Ecco 2008], από τις σημειώσεις τής οποίας άντλησα και τις πληροφορίες γιά την Ντάιμπσκα.

[φωτ.: π.ι., βαρσοβία, iii.2010]